1. Dunyoqаrаsh tushunchаsi

23.Mаtеriyaning tuzilishi vа аsоsiy хоssаlаri. Tayanch atamalar: Mаtеriyaning miqiyos jihаtdаn tuzilish dаrаjаlаri- mikrоdunyo, mаkrоdunyo, mеgаdunyo. Mаtеriyaning tаshkiliy jihаtdаn tuzilish dаrаjаlаri- аnоrgаnik mаtеriya, оrgаnik mаtеriya vа ijtimоiy mаtеriya.Бизтеварак-атрофимизганазарташласак, umumanборllиққа emас. балки, муайян jismlarga narsa va xodisalarga ko’zimiz tushadiтушади. СизбиланбизинсонсифатидаЕршаридаистиқоматқиламиз,ўзимизгамоскелувчиўлчовларбиланишюритамиз. Бизодатланганўлчовдагикатталикларнимакроскопиккатгагшклар, дебҳисоблаймизвабумакродунёниташкилқилади.Борликдаги объектлар миқёси билан фарқ қилувчи учта миқёсий структура даражаларига ажралади. Улар: микродунё, макродунё ва мегадунё. Микродунё атом миқёсидан кичик бўлган дунёдир. Бу дунёга
атом структураси ва элементар заррачалар, атом ядроси, кварклар,
кернлар киради. Бу дунёнинг яхлитлигини ва турғунлигини сакдаб
турувчи иккита фундаментал куч мавжуддир, улар кучли ва кучсиз
ядровий ўзаро таъсирлардир.Ер, унинг табиий йўлдоши Ой ва бошқа сайёралар Қуёш атрофида ҳаракатланади. Бу системанинг ва умуман бутун Коинотнинг
структуравий яхлитлиги эса гравитацион ўзаро таъсирлари туфайли
сак^анади. Гравитацион ўзаро таъсирлари бириктириб турган дунё
мегадунё деб аталади.Ер, унинг табиий йўлдоши Ой ва бошқа сайёралар Қуёш атрофида ҳаракатланади. Бу системанинг ва умуман бутун Коинотнинг
структуравий яхлитлиги эса гравитацион ўзаро таъсирлари туфайли
сак^анади. Гравитацион ўзаро таъсирлари бириктириб турган дунё
мегадунё деб аталади.Анорганик дунё ёки нотирик табиатда физикавий ва химиявий
алоқадорликлар ҳукмронлик қилади, шу туфайли нотирик табиатдаги қонуниятлар шу табиат фанлари доирасида чекланган бўлиб,
тирик дунёга нисбатан пассив ва ташкилий уюшганлиги паст даражада бўлади.
Тирик табиатда, яъни органик дунёда эса биологик алоқадорликлар ҳам қатнашганлиги сабабли унинг уюшганлик даражаси юқорироқ, фаолроқ ва мураккаброқ тузилган бўлади.
Ижтимоий дунё даражасида эса юқорида айтилган алоқадорликлардан ташқари, жамиятга хос бўлган ижтимоий алоқадорликлар
ҳам иштирок этади.Бундай дунёнинг тузилиши ниҳоятда мураккаббўлиб, борлиқ бу даражада ўзининг ўта уюшганлигини, нисбий
мустақиллигини ва юқори даражада фаоллигини намойиш қилади.