1. Dunyoqаrаsh tushunchаsi

82. Estetik kategoriyalar. Yuksaklik. Tayanch atamalar: Ijobiy, ijtimoiy ahamiyati, yuksaklik manbalari, quvonch, xursandlik, zavqli-ulug‘vor shakl, yuksaklik va go‘zallik, yuksaklik va san'at.

Ulug‘vorlik — insonning narsa-hodisalarga estetik va axloqiy mezonlar bilan yondashishi va ulardan yuksak hayratlanish tuyg'usini hosil qiluvchi ma’naviy hodisa. Ulug‘vorlikning ko‘lami go‘zallik ko‘lami kabi cheksiz bo‘lib, o‘zida hajm, miqdor, ko‘lam va buyuklikni mujassam etadi. Shuning uchun ulug‘vorlik muhokamasi yuksak darajada madaniyatni talab qiladi. Ulug‘vorlik tabiat, jamiyat, inson va uning faoliyati mahsulotlarida namoyon bo‘ladigan ma’naviy-axloqiy tushunchadir. UlugVorlik belgisiga ega bo‘lgan barcha narsa va hodisalarga xos bo‘lgan umumiylik — me’yoriy barkamollikdir. Tabiatdagi ulug‘vorlik baland tog‘lar, qudratli sharsharalar, cheksiz okeanlar, mavj urayotgan dengizlar, tubsiz osmon va h.k. timsolida namoyon bo‘ladi. Bu yerdagi umumiylik — ularning keng ko‘lamligi, ulkanligi, buyukligi va tuganmasligidir. Tabiatdagi ulug‘vorlik insonda o‘zidagi zaiflikni emas, balki tabiat bilan qo‘shilib ketishga intilish hissini uyg‘otadi va kuchli ta’sir etadi. Tabiatdagi ulug‘vorlik ruhimizga hayrat, hayajon va jo‘shqinlik bag‘ishlaydi. Tabiatdagi ulug‘vorlik matematil; va dinamik xususi- yatga ega. Matematik xususiyatida — hajm, dinamik xususiyatida — kuch ustuvor ahamiyatga ega.