|
Donning issiklikfizikaviy va massaalmashinuv xossalari.
Aloxida don va umuman don massasi kator issiklikfizikaviy va massaalmashinuv xossalariga ega, ulardan saqlash ob`ekti sifatida don uchun issiklikutkazuvchanlik, haroratutkazuvchanlik va termonamutkazuvchanlik katta ahariyati kasb etadi.
Issiklikutkazuvchanlik. Don massasining past issiklikutkazuvchanligi uning organik tarkibi bilan tushuntiriladi. Don massasi xajmining anchagina qismini
egallagan xavo har yomon issiklik utkazuvchidir. Don massasi issiklikutkazuvchanlik koeffitsienti 0,13 dan 0,2 Vt/m*oS gacha tebranadi.
Don massasi namligining ma`lum miqdorgacha olishi bilan uning issiklikutkazuvchanligi har ortadi. Birok umuman olganda issiklikutkazuvchanlik pastligicha kolaveradi.
Haroratutkazuvchanlik. Haroratutkazuvchanlik tadkik qilinayotgan materialda harorat o`zgarish tezligi, uning issiklikinertsion xususiyatlarini aniklaydi. Don massasi past haroratutkazuvchanlik koeffitsienti bilan baxolanadi va shuning uchun katta issiklik inertsiyasini namoyon qiladi. Don massasining haroratutkazuvchanlik koeffitsienti 1,7*10-7 dan 1,9*10-7 m2/s gacha bo`lgan oralikda tebranadi.
Konduktiv issiklikalmashinuv rejimida don massasining past haroratutkazuvchanligi kuyidagi tajriba yordamida isbotlangan. Past issiklikutkazuvchanlikka ega bo`lgan idish (shisha, chinni, yog`onchdan yasalgan) uzining 1/3 qism balandligigacha xona haroratli don bilan tuldiriladi. Sungra bu don ustiga xuddi shuncha xajmli 85o S haroratgacha isitilgan don har solinadi. Idishning bush kolgan ustki qismi har xona haroratiga ega bo`lgan don bilan tuldiriladi. Tajriba davomida don massasi haroratini ulchash shuni ko`rsatdiki, kizdirilgan O`RTA katlamdan issiklik konvektsiya yuli bilan asosan yuqorigi kavatda joylashgan donlarga uzatiladi. Pastki katlamda joylashgan donlar esa sekin va kam darajada ki-ziydi.
Ishlab chiqarish sharoitlarida don massasini saqlashda past haroratutkazuvchanlik munosabati bilan issiklik yuqori katlamlardan kuyi katlamlarga juda sekin tarkaladi. SHuning uchun har uyumning O`RTA katlamidagi harorat uzok muddat mobaynida uzgarmay turadi. SHunday qilib, biz yozda siloslarda saqlanayotgan donning sekin kizishini kuzatsak (past haroratlar donning O`RTA va kuyi katlamlarida saqlanadi), kish kirishi bilan esa donning sekin sovushi-ning guvoxi bulamiz (yozgi issiklik saqlanadi).
Don massasining saqlanish nuktai nazaridan past issiklik- va haroratutkazuvchanlik har ijobiy va har salbiy ahariyatga egadir.
Past issiklik- va haroratutkazuvchanlikning ijobiy ahariyati shundan iboratki, bu narsa to`g`ri tashkil qilingan saqlash rejimida xatto yoz paytida har past haroratni saqlab kolishga imkon beradi. Past harorat don massasida kechadigan barcha fiziologik jarayonlar (nafas olish, mikroorganizmlar, kanalar, xashoratlar va boshqalarning hayot faoliyati)ni sekinlashtiradi yoki tuxtatib kuyadi. SHunday qilib, don massasini sovuk yordamida konservalash imkoniyati tugiladi.
Past issiklik- va haroratutkazuvchanlikning salbiy ta`siri shundan iboratki, don, mikroblar, kana va xashoratlarning yashashi uchun kulay sharoit yaratilganda, ular aktiv hayot faoliyatini kechirishadi va ajralib chikkan issiklik miqdori don massasida saqlanib koladi. Bu narsa uz navbatida haroratning oshib uz-uzidan kizish jarayonigacha olib kelishi mumkin.
Termonamutkazuvchanlik. Harorat gradienti asosida namlikning harakatlanishiga termonamutkazuvchanlik deyiladi. Bu xodisa natijasida issiklik okimi bilan birgalikda namlik don massasining ancha sovuk katlam yoki uchastkalariga kuchib utadi. Namlik migratsiyasi jarayoni kuyidagi tajriba yordamida namoyish qilinadi: bunda don namunasi kamissiklikutkazuvchi materialdan yasalgan kopkogi va tagi bulmagan tsilindr ichiga solinadi. TSilindr shunday urnatilishi
kerakki, bunda uning yuqori qismi issiklik manbaiga ulangan issiklikni yaxshi utkazadigan plastinkaga ulansa, pastki qismi esa xuddi shunaka fakat sovuklik manbai ulangan plastinka ustiga kuyiladi. Vakt utishi bilan tsilindrdagi donning namligi kavatmakavat tekshiriladi.
Ko`p sonli tajribalar shuni ko`rsatadiki, namlik issiklik okimi bo`yicha harakatlangan. Ko`prok namlik tsilindrning sovuk uchi yaqinida joylashgan don kavatida tuplansa, tsilindr kizdirilgan qismiga tegib turgan don kavati namligi esa kamaygan.
Namlikning issiklik okimi yunalishi bo`yicha bunday harakatlanishi xatto namligi juda kichik bo`lgan don massasida har kuzatiladi.
Don massasining ayrim uchastkalarida issiklik okimi yunalishi bo`yicha namlikning tomchi-suyuklik, ya`ni suv bugining kondensatlanib kuchish holati ruy beradi. Bu xodisa ba`zan namlikning
Foydalanilyotgan adabiyotlar:
Jidko V.I., Rezchikov V.A.,Ukolov V.S. Zernosushenie i zernosushilki. M. Kolos, 1982 g.
Trisvyatskiy L.A. Xranenie zerna, M., Agropromizdat, 1986 g.(7-12 betlar) Xaitov R.A., Zuparov R.I., Radjabova V.E., SHukurov Z.Z. Don va don
mahsulotlarining sifatini baxolash hamda nazorat qilish, T. Universitet, 2000 y. (75-78 betlar) Starodubtseva A.I., Sergunov V.S. Agropromizdat, 1987 g.
Trisvyatskiy L.A. Xranenie zerna, betlar).
qiladigan tayyor mahsulot hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
