1. Diyqànshılıq kásibine bàylànıslı: súdigarlaw

§ 11. Kásiplik sózler
Belgili bir kásipke, mamanlıqqa baylanıslı qollanılatuǵın sózler kásiplik sózler dep ataladı. Kásiplik (professionallıq ) sózler turmısta adamlardıń hár túrli kásibine baylanıslı bir neshe túrlerge bólinedi. Mısalı:
1. Diyqànshılıq kásibine bàylànıslı:
súdigarlaw (súrilgen jer),

tapqa keliw (jerdiń súrimge tayar bolıwı),

tapqa taslaw (tuqımdı tapqa salıw),

ǵawasha (paxta shigitinen kógerip shıǵatuǵın, kók japıraqlı ıssı jerlerde ósetuǵın ósimlik),

shigit (paxtanıń tuqımı),

siyrekletiw (arasın ashıqlastırıw, azaytıw, birlew),

kultivaciyalaw (jerdi, eginniń qatar araların kultivator menen aydaw, súriw, bosatıw, jumsartıw),

shırpıw (joqarısınan qırqıw, qısqartıw),

otaw (... jabayı shóplerdiń alınıwı, otaqtan tazalanıwı).
2. Mal sharwashılıǵı kásibine baylanıslı:
gúwenlew (ılaq, qozılardı bir qatar dizip baylaw),

jipgileń (jerdegi shóp-shardıń jawın yamasa shıq túsip jumsaq bolıwı),

kóterem (mallardıń arıqlawı),

silos (maydalanǵan ot-shóp),

sawlıq qoy (qozılàytuǵın qoy),

sharwa (mal baǵıwshı, mal ósiriwshi),

jaylaw (mal jayılıwǵa qolaylı otlı hám suwlı jer, alıstaǵı óris),

qoy qora (qır dógeregi qorshalǵan, ústi jabıq yamasa ashıq etip islengen qoy qamaytuǵın orın.

3. Balıqshılıq kásibine baylanıslı sózler:
jılım (tordan islengen, ortasında shontayı bar súzip balıq uslaytuǵın qural),

nárete (awdıń túri),

jórgem, jormal (balıq dizetuǵın jip),

tayaw-eskek (kemeni ıǵızıw ushın paydalanatuǵın qurallar),

iynelik (nárete toqıǵanda qollanılatuǵın qural),

mardan (jekennen toqılǵan balıq salatuǵın ıdıs).

Klass jumısı
91-shınıǵıw. Diyqanshılıq kásibine baylanıslı sózlerdi kóshirip jazıń.
1. Tapqa kelgen jer súdigarlanıp, tapqa taslaw isleri baslandı.

2. Kún ıssı bolǵanlıqtan ǵawashanıń kók japıraqları saat sayın óspekte.

3. Paxtanıń shigitinen aq may, sabın usaǵan kóplegen ónim alıwǵa boladı.

4. Basta tıǵız etip egip, keyin ala onı siyrekletiw egisten mol zúráát alıwǵa tiykar boladı.

5. Xalmurza eginniń qatar araların bosatıw hám jumsartıw ushın jerdi kultivator menen kultivaciyaladı.

6. Paxtanı shırpıw onı boyına ósip ketiwden saqlaydı hám azıqtıń góreklerge kóbirek jetip barıwın támiyinleydi.

7. Atızdı tez-tez otaw kerek, sebebi jabayı shópler qabaqtı shırmap, erkin ósiwine kesent etedi.
92-shınıǵıw. Mal sharwashılıǵı kásibine baylanıslı sózlerdiń astın sızıp, olardıń mánisin túsindirip beriń.
1. Abdimurat aǵanıń awıl shetindegi qoy qorasın izlep júrgenimizde alıstaǵı gúwenlengen ılaq-qozılarǵa kózimiz tústi.

2. Mallarımız ornınan zorǵa turatuǵın kóterem edi, endi mına jipgileńde ház etip otlap qalatuǵın boldı-aw, -dedi Damir Erxanǵa qarap.

3. Sárbinaz apanıń kásibi oqıtıwshılıq bolǵanı menen sharwadan da jaqsı xabarı bar usaydı, sebebi ol hár ekshembi kúni jaylawǵa barıp keledi.

4. Fermada sawlıq qoy júda kóp eken.

93-shınıǵıw. Balıqshılıq kásibine baylanıslı sózlerdi óz ornına qoyıń. Olardıń mánilerine itibar beriń.
Berilgen sózler: jılım, nárete, jórgem, jormal, tayaw-eskek, iynelik, mardan.
1. Erpolat tutqan balıqların ...ǵa saldı. 2. Aǵam ... penen ... toqıydı. 3. Eger ... tappasaq qayıqtı ne menen júrgizemiz?, - dedi Shamurat. 4. Áskerbay tordan islengen, ortasında shontayı bar quraldı yaǵıy ...dı heshqashan birewge berip turǵan emes. 5. Balıq diziwge arnalǵan ... yáki ... islew ushın mıqlı jipten paydalanıw kerek.

Sabaq rejesi

1. Ótilgen sabaqtı soraw (1 min.)

2. Úyge tapsırmanı soraw (4 min.)

3. Jańa temanı ashıp beriw (12 min.)

4. Temaǵa baylanıslı usıllar (18 min.)

5. Tema boyınsha awızeki soraw-juwap (8 min.)

6. Bahalaw (5 minut)

7. Úyge tapsırma beriw (2 minut)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15