1. Dasturiy taminot va uning turlari

75.C++da do-while operatorini ishlatish va unga doir misollar 
73-savolga qaralsin 
 76.C++da for va while operatorlarining ishlatilishi va ularning farqlari.
for takrorlash 
operatorining sintaksisi quyidagi ko’rinishga ega: for (; ;) 
; Bu operator o’z ishini  ifodasining bajarishidan boshlaydi. 
Keyin takrorlash qadamlari boshlanadi. Har bir qadamda tekshiriladi, agar  
ning qiymati 0 qiymatidan farqli, ya‘ni rost bo’lsa, takrorlash tanasi −  
bajariladi, so‘ngra  bajariladi. Agar  ning qiymati 0 (yolg‘on) bo’lsa, 
takrorlanish jarayoni to’xtaydi va boshqaruv takrorlash operatoridan keyingi operatorga o’tadi. 
Shuni ta‘kidlash kerakki,  ifodasi vergul bilan ajratilgan bir nechta ifodalar 
birlashmasidan iborat bo’lishi ham mumkin, bu holda vergul bilan ajratilgan ifodalarning 
oxirgisi takrorlanish sharti hisoblanadi. Takrorlanish tanasi sifatida bitta operator, jumladan 
bo’sh operator bo’lishi yoki operatorlar bloki ham kelishi mumkin.Quyida for operatori 
parametrlarining vazifalari bilan tanishamiz:  − takrorlash sanagichiga boshlang‘ich 
qiymat berishga xizmat qiladi va u takrorlash jarayoni boshida faqat bir marta hisoblanadi. 
Ifodada o’zgaruvchi e‘loni ham bo‘lishi mumkin va bu o’zgaruvchi takrorlash operatori 
tanasida amal qiladi va takrorlash operatoridan tashqarida «ko’rinmaydi». − 
takrorlanishning bajarishi yoki bajarilmasligini aniqlab beruvchi mantiqiy ifoda (shart), agar 
shart rost bo’lsa, takrorlanish davom etadi, aks holda to‘xtaydi. Agar bu ifodaning o‘rni bo’sh 
bo’lsa, shart doimo rost deb hisoblanadi.  − odatda takrorlanish sanagichining 
qiymatini oshirish (kamaytirish) uchun xizmat qiladi yoki unda takrorlanish shartiga ta‘sir 
etuvchi boshqa amallar ham bo’lishi mumkin. Takrorlash operatorida qavs ichidagi
ifodalar bo’lmasligi ham mumkin, lekin sintaksis ;‘ bo’lmasligiga ruxsat bermaydi. Shu 
sababli sodda ko’rinishdagi takrorlash operatori quyidagicha bo’ladi: for(;;). Agar 
takrorlanish jarayonida bir nechta o’zgaruvchilarning qiymati sinxron ravishda o’zgarishi 
kerak bo’lsa,  va ifodalarida zarur operatorlarni ,‘ bilan yozish orqali bunga 
erishish mumkin: for(int i=1,j=2;i<=15;i++,j=i+1) { … } Takrorlash operatorining har bir 
qadamida i va j o’zgaruvchilarning qiymatlari mos ravishda o‗zgarib boradi. For operatorida 
takrorlanish tanasi bo’lmasligi ham mumkin. Shuni ham ta'kidlash joizki, C++ tilida for 
operatorining parametrlari haqiqiy turga tegishli bo'lishi, takrorlanishlar qadami ham ixtiyoriy 
holatda belgilanishi mumkin. Bu imkoniyatlar operatorning keng qamrovli ekanligini 
bildiradi. While takrorlash operatori, operator yoki blokni takrorlanish sharti yolg‘on (0) 
bo’lguncha takrorlashni amalga oshiradi. Uning sintaksisi quyidagicha: while () 
; Agar qiymati doimo rost bo’lsa, takrorlanish jarayoni cheksiz 

---

51 
davom etadi. Xuddi shunday,  takrorlanish boshlanishida rost bo‘lib, uning qiymatiga 
takrorlanish tanasidagi hisoblash ta‘sir etmasa, ya‘ni uning qiymati o’zgarmasa, bu holda ham 
takrorlanish cheksiz davom etadi. While takrorlanish shartini oldindan tekshiruvchi takrorlash 
operatori hisoblanadi. Agar takrorlanish boshida  yolg’on bo’lsa, while operatori 
tarkibidagi  bajarilmasdan cheklab o‘tiladi. Ayrim hollarda  
qiymat berish operatori ko’rinishida kelishi mumkin. Bunda qiymat berish amali bajariladi va 
natija 0 bilan taqqoslanadi. Natija noldan farqli bo’lsa, takrorlanish davom ettiriladi. Agar rost 
ifodaning qiymati noldan farqli o’zgarmas bo’lsa, cheksiz takrorlanish ro’y beradi. Masalan: 
while(1); // cheksiz takrorlanish Xuddi for operatoridagi kabi bu operatorda ham qavs 
ichida ,‘ yordamida ajratilgan bir nechta ifodalarni yozish mumkin.