1. Dasturiy ta’minot va uning turlari

229. Adobe Phototoshop grafik muharririda matn va konturalar bilan ishlash Tayanch iboralar:( Phototoshop grafik muharririda matn va konturalar bilan ishlash)
Adobe Photoshop grafik muharriri dasturida matn bilan ishlashning bir qancha imkoniyatlari mavjud. Matnlarni ekranga chiqarish uskunasi yoradamida amalga oshiriladi. Uskuna olingach varoqning matn yozilishi lozim bo’lgan qismida sichqoncha bir marta bosiladi va matn klaviatura orqali kiritiladi. Matn kiritib bo’lingan formatlash panelidan taqiqlash yoki tasdiqlash belgilaridan birini bosish lozim. Matnga oid barcha parametrlar “Символ” panelida amalga oshiriladi. Konturlar – bu Adobe Photoshopda yagona vektor ob'ektlari, ular bilan ishlashni o'rganish qiyin, lekin dastur yordamida konturdan foydalanishni ma’nosi yo’q. Konturlar bilan ishlaydigan vositalar haqida gapiradigan bo’lsam quydagi konturlarni keltirib o’tishim mumkin. Selection Tool – ko’rsatkich. Direct Selection Tool – «bo’sh ko’rsat-kich», kontur shaklini o'zgartiradi. en Tool (P) – kontur. Ushbu vosita qo'shimcha kontur asboblarini yashiradi, ularni "uzoq" bosish vositasida ko'rish mumkin. Add Anchor Point Tool – «perodan». Ushbu vositani har qanday segmentda (A) bosish bilan biz yangi nuqta olishimiz mumkin.
230. CorelDraw dasturi haqida umumiy tushinchalar Tayanch iboralar:( Dasturning ishchi muhiti, asosiy menyu, instrumentlar paneli)
CorelDraw - ko'p funktsiyali vektorli grafik muharrirdir. U savdo va poligrafiya korxonalarning dizaynerlari, rassomlari va mutaxassislari tomonidan reklama bannerlari va belgilari, chizmalar va xaritalar, jurnallar va kitoblar ularn rasmlar, veb-sahifalar maketlarini tayyorlashda qo'llaniladi. Qaysi ijodiy stsenariyni tanlashimizdan qatʼiy nazar, CorelDraw bizga hamkasblar blarn loyihalar- baham koʻrish imkonini beruvchi funktsional ijodkorlik, taʼsirchan mahsuldorlik va korporativ vositalardan foydalanish imkonini beradi. Raqobatchi muharrirlar ruhidagi klassik interfeys. Navigatsiyani juda oldindan aytish mlarn: hatto yangi boshlanuvchilar ham tafsilotlarni darhol aniqlaydilar; CorelDraw dasturi haqida umumiy fikrimni bayon qiladigan bo’lsam Kitob muqovasi, otkritka yoki infografikani noldan qayta yaratish imkonini beruvchi vositalarga ega ta’sirchan panel; CorelDraw bir necha bor dizaynerlar va rassomlar uchun kutilmagan imkoniyatlar va yangi xususiyatlarni, shu jumladan sinovdan o'tgan xususiyatlarni ochdi; Tipografiya grafik muharrirning muhim qismidir. CorelDraw-da sun'iy intellekt yordamida ekranda elementlarni chizish uchun asboblar ham mavjud: shunchaki "Ob'ektlar" bo'limida "badiiy" ishlov berishni tanlaymiz va manbaga ranglar qo'shishingiz mlarn bo'ladi!
231 CorelDraw dasturi haqida umumiy tushinchalar Tayanch iboralar:( Dasturning ishchi muhiti, asosiy menyu, instrumentlar paneli)
Kanadaning Corel nomi bilan ataluvchi firmasi dasturiy ta’minot bilan shug‘ullanuvchi peshqadamlardan biri hisoblanadi. Corel firmasining dasturiy ta ’minoti asosini tashkil etuvchi CorelDRAW 11 2002-yilning avgustida ishlab chiqarildi. U reklama mahsulotlarini ishlab chiqarishda, nashrlarni tayyorlashda hamda Web-sahifalari uchun tasvirlarni yaratishda katta imko- niyatga ega.Corel DRAW — bu grafikli dastur bo‘lib, uning yordamida vektorli tasvirlarni, grafikli matnlarni hamda sizning tasawurin- gizdagi barcha ijodiy g‘oyalaringizni amalga oshirishga yordam beradi Corel DRAW dasturi ishlaydigan barcha tasvirlar ikki sinfga bo‘linadi: nuqtali va vektorli. Vektorli grafikada tasvirning asosiy elementi sifatida chiziq qaraladi. Rastrli grafikada bunday chiziq- lar nuqtalar (piksellar) yordamida yaratilsa, vektorli grafikada esa tasvirlar yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq bo‘lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuning hisobiga tasvirlar aniqroq bo'ladi.Vektorli grafikaning ixtiyoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi. Ana shunday dasturlardan biri CorelDRAW dasturidir.Corel DRAWning 12-versiyasi o‘zida zamonaviy imkoniyatlarni birlashtirgan boiib, 2004-yilda ishlab chiqarilgan. Bu dastur sanoat dizaynida, reklama mahsulotlarini ishlab chiqishda, nashriyot tizimlarida va web-sahifalar uchun turli tasvirlar yaratishda ishlatiladi. Corel DRAW dasturi paket dastur hisoblanib, o‘z ichiga bir nechta qism dasturlarni oladi. Bu dasturlar o‘zaro ma’lumot almashishning yengil kechishini ta’minlaydi.Paketning yaxlitligi uning tarkibiga kiruvchi dasturlarning maiumotlarni oson almashinishi yoki shu maiumotlar ustida ketma-ket turli xil vazifalarni bajarishi bilan belgilanadi.«Obyektga yoiialtirilgan» atamasi tasvirlarni yaratish va o‘zgartirish jarayonidagi barcha operatsiyalar, rasmning o ‘zi yoki uni tashkil qilgan pikseilar bilan emas, balki tasvirni tashkil qilgan semantik belgilangan elementlar ustida boradi. Standart obyektlarni qo‘llagan holda (aylana, to‘g‘ri to‘rtburchak, matn va boshqaiar) foydalanuvchi murakkab obyektlar qurishi va ularni birlashtirib yagona butun obyekt sifatida qarashi mumkin.

232CorelDraw dasturi jihozlar (uskunalar) paneli vazifalari

Menyu satrining ostida Standart uskunalar paneli joylashgan. Bu satrda eng ko'p bajariladigan buyruqlarga mos boshqarish ele- mentlari joylashgan. Masalan, Открыть (Ochish), Закрыть (Yopish), Сохранить (Saqlash) buymqlari, tizimli almashtirish buferining operatsiyalari, rasmlarni ko‘rish holati uskunalari joy­lashgan. Standart uskunalar paneli tugmachalarining vazifalari:
1—yangi hujjat yaratish;2—mavjud hujjatni ochish;3—hujjatni saqlash;4—hujjatni chop qilish;5—qirqish;6—nusxa olish;7—qo‘yish;8—oxirgi harakatni bekor qilish;9—oxirgi harakatni takrorlash;10—import (bir hujjatni ikkinchisiga ulash);11—eksport (fayllarni jo‘natish);12—ilovaning yuklanish moduli;13—Corel DRAWning saytiga kirish;14—masshtabni kattalashtirish darajasi;
Uskunalar paneli. Ish maydonining chap qismida uskunalar to‘plami (toolbox) oynasi joylashgan. Undagi kerakli uskunani tanlash uchun uning ustida sichqoncha chap tugmasi bosiladi. Kerakli uskunani tanlash bilan foydalanuvchining tasvir ustida barcha harakatlari boshlanadi.Uskunalar panelidagi asosiy uskunalar va ularning vazifalari:1 — Указатель (Ko‘rsatkich), tasvirni belgilaydi.2 — Форма (Shakl) uskunasi.3 — Вырезать (Qirqib olish).4 — Масштаб (Masshtab). Obycktning ko‘rinishini o'zgartiradi (kattalashtiradi va kichiklashtiradi).5 — Свободная рука. Ixtiyoriy shakldagi chiziqlarni chizadi.6 — Авторисование uskunasi. Erkin chiziqlarni hosil qiladi.7 — Прямоугольник uskunasi. To‘rtburchaklar sinfini hosil qiladi8 — Эллипс — Aylana va uning sinfiga tegishli obyektlarni chizadi.9 — Многоугольник (Ko‘pburchak) uskunasi. Ko'pburchaklarni chizadi.10 — Простые формы (Oddiy formalar).11 — Текст (Matn) uskunasi. Matnlar bilan ishlashni ta’min- laydi.12 — Таблица. Jadval uskunasi.13 — Интерактивное перетекание uskunasi.14 — Пипетка uskunasi.15 — Контур uskunasi.16 — Заливка uskunasi.17 — Интерактивная заливка uskunasi.
233CorelDraw dasturida Beze egri chiziqlari Tayanch iboralar:( CorelDraw dasturida instumentlar yordamida maxsus effektlar yaratishnig yo‘llari. Polygon instrumenti. Beze instrumentlari bilan ishlash.
Egri chiziqlar guruhi asboblari panelida quyidagi uskunalar bor: Chizish (Freehand), Bez’e (Bezier), Pero (Natural Pen), Chiziq o‘lchami (Dimension), Bogiovchi chiziq (Connector Line) va Bogiovchi (Con­nector).
2. K o‘pburchak asbobi (Многоугольник) 0Ko‘pburchakni, kerakli tomonlarga ega bo ig an geometrik obyekt sifatida tushunish mumkin. Ко ‘ pburchakning bir varianti sifatida yul- duzchani olish mumkin, bunda ichki chizilgan ko‘pburchak maydoninikesib o‘tadi. Ko‘pburchakni yoki yulduzchani chizish to‘rtburchak chi- zishdan farqi yo‘ki tugmasini bosib turgan holda muntazam ko‘pburchak chiziladi. Ko‘pburchak parametrlarini obyekt xossalari pa­neli orqali o ‘zgartirish mumkin.Ko‘pburchak vkladkasini tanlab ushbu panelda ko‘pburchakmng qirralar sonmi kiritish mumkin. Qirralar o ‘tkirligi maydonida shartli bir- liklarda qirraning o‘tkirlik darajasini kiritish mumkin. Ко‘pburchak va yulduzcha tugmachalari ko‘pburchaklami tanlash imkonini beradi. Bar­cha ushbu maydon va tugmachalar xossalar asboblari qatorida qaytariladi.
3. Jadval chizish asbobi (Инструменты таблицы) ВKoordinata qog‘ozli asbob berilgan parametrli to‘r yaratish imkonini beradi. Bunday to‘mi grafiklar yoki diagrammalar uchun koordinatali asos qilib olish mumkin. Bu instrument parametrlarini, parametrlar muloqot oynasida koordinatali qog‘oz bo‘limida o‘zgartirish mumkin. Yacheykalar soni maydonida eniga (Число строк и столбцов в таблице) ко‘га yacheykalar miqdorini o‘zgartirish mumkin. Kvadrat yacheykali to‘rlarni tayyorlash uchun tugmasini bosib turish kerak
4. C hizish asboblari to ‘plami (Набор инструментов рисования)Chizish asboblari istalgan chiziqlami chizish uchun moijallangan. Bu asbob ishi natijasida vektorli kontur hosil b o iib , bu kontur tayanch nuqtalari dastur yordamida avtomatik qo‘yiladi. Bu konturlar ustida erkin tahrirlash imkoni mavjud, Bu asboblarda chizayotgan paytda chiziqlar qalinligi va obvodkalar rangini o ‘zgartirish mumkin. Chizib boiingan chiziqni istalgan paytda davom ettirish mumkin. Buning uchun kursomi uning oxirgi nuqtasigaolib kelib (kursoming egri chiziqlari ko‘rsatkichga aylanadi), sichqoncha tugmasinibosgan holda chiziqni davom ettirishhamda chizish asboblari yordamidato‘g ‘ri chiziq chizish mumkin.Bezye asbobi yordamida maksimalaniqlik va maksimal ratsionallik bilanixtiyoriy konturni yaratish mumkin. Buasbob foydalanuvchini grafik dizayndabarcha narsani xal qiluvchi Forma yaratuvchisiga aylanishiga imkon beradi.
5. To‘g ‘ri chiziqli segmentlar tuzish QTo‘g ‘ri chiziq yaratish uchun Bezye asbobi qulay keladi. Buninguchun Bezye asbobini tanlash kerak. Kursomi boshlang‘ich nuqtaga olibkelish va sichqonchaning chap tugmasini bosish kerak. Tugma bosilganjoyda segmentning boshlangHch tayanch nuqtasini ifodalovchi nuqtapaydo boladi. U keyingi nuqta yaratilgunga qadar aktiv b o iib turadi.So‘ng kursomi keyingi nuqta joylashadigan yangi joyga olib o ‘tishkerak. Ikki nuqta to‘g ‘ri chiziq bilan tutashadi.
6. Tayanch nuqtalarning turlari 0Bir necha segmentlaming tutashishida tayanch nuqtalari CorelDraw dasturida uch tipli b o iish i mumkin:1. Ikki egri chiziqni “bukilishda” tutashtiruvchi tayanch nuqtasi -burchak tayanch nuqtasi deyiladi (cups node). Bunday tayanch nuqtasidaboshqaruvchi chiziqlar ham yo‘nalishi, ham uzunligi bo‘yicha mustaqildir.2. Ikki egri chiziqni sinishsiz tutashtiruvchi tayanch nuqtasi - silliqtayanch nuqtasi deyiladi (smooth node). Bunday tayanch nuqtalardaboshqaruvchi chiziqlar bir-biridan faqat oicham i bilangina mustaqil,yonalishi bo‘yicha esa umumiy tutashuvchi to‘g ‘ri chiziqni tashkil qiladi. Boshqaruvchi chiziqlardan birming o ‘rm almashishi ikkinchisiningham o ‘rin almashishiga olib keladi.3. Sinishsiz va bir x il qiyalik bilan tutashgan tayanch nuqtasi - simmetrik tayanch nuqtasi deyiladi (simmetrcal node). Bunday tayanch nuq­talarda boshqaruvchi chiziqlar bir-biriga ham yonalishi, ham qalinligi bilan bog’liq .
234CorelDraw dasturi bosh oynasi menyu satri elementlari Tayanch iboralar:( Dasturning ishchi muhiti, asosiy menyu satri elementlari fayl, pravka, vid
CorelDRAWda menyu satri murakkab boiib, qism menyu va ularga mos buyruqlardan iborat. Boshqa dasturlardagi kabi bu menyu ham Corel Drawning ko'pchilik funksiyalariga kirishni
taininlaydi. Lekin ko'pchilik harakatlar u siz ham bajarilishi mumkin. Menyuni sozlashning chegaralanmagan imkoniyatlari foydalanuvchini chalkashtirib yuboradi. Foydalanuvchi xohiagan vaqtda CorelDRAWning har qanday buyruq va uskunalarini boshqa menyuga ko‘chirish mumkin. Shuning uchun keying] paragraflarda birinchi navbatda menyusiz ishlash yollarini, zarur bolganda uning buymqlariga murojaat qilishni o‘rganamiz. Menyu satri 11 ta menyudan iborat. Har bir menyu o‘ziga xos buyruqlar to‘plamidan tashkil topgan. Corel DRAW menyusi murakkab tuzilgan bo‘lib, liar bir menyuda bir necha icliki menyular bo‘lishi mumkin.
Menyu satrining ostida Standart uskunalar paneli joylashgan. Bu satrda eng ko'p bajariladigan buyruqlarga mos boshqarish ele- mentlari joylashgan. Masalan, Открыть (Ochish), Закрыть (Yopish), Сохранить (Saqlash) buymqlari, tizimli almashtirish buferining operatsiyalari, rasmlarni ko‘rish holati uskunalari joy­lashgan. Standart uskunalar paneli tugmachalarining vazifalari:
1—yangi hujjat yaratish;2—mavjud hujjatni ochish;3—hujjatni saqlash;4—hujjatni chop qilish;5—qirqish;6—nusxa olish;7—qo‘yish;8—oxirgi harakatni bekor qilish;9—oxirgi harakatni takrorlash;10—import (bir hujjatni ikkinchisiga ulash);11—eksport (fayllarni jo‘natish);12—ilovaning yuklanish moduli;13—Corel DRAWning saytiga kirish;14—masshtabni kattalashtirish darajasi;
235 CorelDraw dasturi Standart uskunalar paneli Tayanch iboralar: (Standart uskunalar paneli, sozdat,otkrit, pechat, soxranit va. k)
Standart uskunalar panelining ostida «atributlar paneli» (панель атрибутов) satri joylashgan. U belgilangan obyektning parametr- larini o‘zgartiradigan boshqarish elementlari to‘plamidan iborat.
Atributlar paneli ichidagi elementlar belgilangan obyektning shakliga qarab o‘zgarib turadi. Bu panel foydalanuvchining asosiy ish paneli deb ataladi.
Uskunalar paneli. Ish maydonining chap qismida uskunalar to‘plami (toolbox) oynasi joylashgan. Undagi kerakli uskunani tanlash uchun uning ustida sichqoncha chap tugmasi bosiladi. Kerakli uskunani tanlash bilan foydalanuvchining tasvir ustida barcha harakatlari boshlanadi.Uskunalar panelidagi asosiy uskunalar va ularning vazifalari:1 — Указатель (Ko‘rsatkich), tasvirni belgilaydi.2 — Форма (Shakl) uskunasi.3 — Вырезать (Qirqib olish).4 — Масштаб (Masshtab). Obycktning ko‘rinishini o'zgartiradi (kattalashtiradi va kichiklashtiradi).5 — Свободная рука. Ixtiyoriy shakldagi chiziqlarni chizadi.6 — Авторисование uskunasi. Erkin chiziqlarni hosil qiladi.7 — Прямоугольник uskunasi. To‘rtburchaklar sinfini hosil qiladi8 — Эллипс — Aylana va uning sinfiga tegishli obyektlarni chizadi.9 — Многоугольник (Ko‘pburchak) uskunasi. Ko'pburchaklarni chizadi.10 — Простые формы (Oddiy formalar).11 — Текст (Matn) uskunasi. Matnlar bilan ishlashni ta’min- laydi.12 — Таблица. Jadval uskunasi.13 — Интерактивное перетекание uskunasi.14 — Пипетка uskunasi.15 — Контур uskunasi.16 — Заливка uskunasi.17 — Интерактивная заливка uskunasi.
236. CorelDraw dasturida instumentlar yordamida maxsus effektlar yaratishnig yo‘llari Tayanch iboralar: (menyular satrining “Effekt, interaktiv uskunalar)
Инструменты (Tools) menyusida dasturni sozlash, ayrim qo’shimcha oynalarni ochish buyruqlari, shuningdek yordamchi funksiyalar joylashgan.Menyuning dastlabki bo’limlari — Параметры (Options), Настройка(Customization), Управление цветом (Color Management) va Сохранить
как настройки по умолчанию (Save Settings As Default) —dastur parametrlari, undagi ranglarni sozlash va saqlash imkoniyatini beruvchi oynalarini ochadi.Shuningdek bir nechta qo’shimcha oynalarni ochuvchi buyruqlar ham mavjud.Создать (Create) Menyuning bu bo’limida CorelDRAW dasturining ayrim maxsus ob‘yektlarini yaratish buyruqlari jamlangan.
 Стрелка (Arrow) — belgilangan ob‘yekt asosida strelka yaratish. Символ (Character) — belgilangan simvol asosida harf yaratish. Заливка узором (Pattern Fill) — rasm asosida ob‘yektlarni naqshli bo’yash imkoniyatini beruvchi vositani yaratish. Запустить макрос (Run Script) и Макрос (Macros) Visual Basic dasturlash tilida makroslar yozish va yozilgan makroslarni bajarish buyruqlari joylashgan.Ishchi oynaning chap tarafida asboblar paneli joylashadi, Bu panelda barcha instrumentlar joylashgan b o bo’liiib , ular yordamida turli grafik obyektlarni yaratish va tahrirqilish mumkin.Ba’zi instrumentlar o ‘zi aks etsa, ba’zilari menyularga guruhlash- tirilgan. Bunday menyularda o‘zaro b o g iiq bo‘lgan asboblar to'plami aks etadi. Asboblar panelida tugmalaming pastki o‘ng tomonidagi kichik strelka bu tugma instrument menyusi ekanligini anglatadi.Masalan, shaklni o‘zgartirish (Изменение формы) Strelka ustiga bosilsa, o‘zaro bog‘liq bo‘lgan asboblar to‘plami ochiladi
:Quyida CorelDRAW panelida joylashgan asboblar va menyular tavsifi berilgan.
Ko‘rsatkich(Указатель)Obyektlami tanlash, o‘lchamini o‘zgartirish hamda aylantirish burish imkonini beradi
Shaklni o ‘zgartirish (Изменение формы)Форма (shakl)Bo‘yash mo‘yqalami,Dag‘al mo‘yqalam Erkin o‘zgarish asbob
Kesish (Обрезка)Pichoq,0 ‘chirg‘ichVirtual sigmentni o‘chirish
Masshtab,Masshtab Qo‘l (рука)
Erkin shakl (Свободная форма),
Beze,
Egri chiziq (Кривая) ,Badiiy bezak,Pero,Siniq chiziq,3 nuqta orqali egri chiziq. Birlashtiruvchi chiziq
0 ‘lcham chizig‘i
Intellektual asboblar
Sohani Intellektual bo‘yash (заливка) Intellektual rasm chizish
To‘g‘ri to‘rtburchak,To‘g‘ri to‘rtburehak ,3 nuqta orqali to‘rtburchak
Ellips,Ellips,3 nuqta orqali ellips
ObyektKo‘pyoqlik,Yulduz,Murakkab yulduz,Qog‘ozni chiziqlash (разлинивание) ,SpiralTo‘g‘ri shakllarAsosiy shakllar ,Strelka shakl lari ,Sxe malar shakllari ,Banner shakllar ,Havola (Сноска) shakllar
237. CorelDraw dasturi yordamida ob’ektlarni import va eksport qilish amallari Tayanch iboralar(CorelDraw dasturining fayl menyusi yordami import va eksport qilish