1. Dasturiy ta’minot va uning turlari

Matematik modelni ifodalash shakllari.
Matematik modelni ifodalash shakllari quyidagilardan iborat:
invariant - model tenglamalarini yechish uslubidan qat'iy nazar, an'anaviy matematik tildan foydalangan holda model munosabatlarini yozish;
analitik - dastlabki model tenglamalarini analitik yechimi natijasida modelni qayd etish;
algoritmik - model va tanlangan sonli yechish usuli o'rtasidagi munosabatlarni algoritm shaklida qayd etish;
sxematik (grafik) - modelni ba'zi bir grafik tillarda aks ettirish (masalan, grafikalar tili, ekvivalent sxemalar, diagrammalar va boshqalar);
jismoniy - modellarni haqiqiy qurilmalar va texnologik jarayonlarning kichiklashtirilgan nusxalari sifatida namoyish etish;
analog - har xil fizik tabiatdagi hodisalarning o'xshashligiga asoslangan, ammo bir xil matematik tenglamalar bilan tavsiflangan modella
134. Modellashtirish bosqichlari.
Biror ob'ektni matematik modellashtirish
masalasining qo‘yilishi aniq harakatlar rejasini yuzaga keltiradi. Uni shartli ravishda
uch bosqichga bo‘lish mumkin: model – algoritm – dastur.
Birinchi bosqichda ob'ektning matematik formada asosiy xossalarini u
bo‘ysunuvchi qonunlarni, qismlari uchun o‘rinli bog‘liqliklar va h.k. larni aks ettiruvchi “ekvivalenti” tanlanadi (yoki quriladi). Matematik model (yoki uning fragmentlari) nazariy metodlar yordamida tadqiq qilinadi, natijada esa ob'ekt haqida dastlabki muhim ma'lumotlar olish mumkin.
Ikkinchi bosqich- modelni kompyuterda amalga oshiruvchi algoritm quriladi (yoki tanlanadi). Model sonli metodlar qo‘llash uchun qulay shaklda tasvirlanadi, izlanayotgan kattaliklarni berilgan aniqlikda (shartlarda) topish uchun zaruriy hisoblash va mantiqiy operatsiyalar ketma-ketligi aniqlanadi.
Uchinchi bosqichda model va algoritmni komyuter tushunadigan tilga
“o‘giruvchi” dastur yaratiladi.
Ular uchun ham tejamlilik va moslashuvchanlik talablari qo‘yiladi.
Dasturlarni bevosita “tajriba qurilmasi” – kompyuterda sinash uchun yaroqli bo‘lgan, o‘rganilayotgan ob'ektning “elektron” ekvivalenti, modeli deb atash ham mumkin.
“Model – algoritm – dastur” uchligi tadqiqotchi qo‘lida universal, egiluvchan
va arzon vositaga aylanib, u avvalo “sinov” hisoblash tajribalarida to‘g‘rilanadi va
testlanadi. Keyin modelning berilgan ob'ektning barcha zaruriy sonli va sifat
xossalarini aniqlovchi turli – tuman va to‘la “sinov” lar o‘tkaziladi.
Modellashtirish jarayoni, kerak bo‘lsa, uchlikning barcha bo‘g‘inlarini
(bosqichlarini) yaxshilash va aniqlashtirish bilan birga olib boriladi.