Sistyemaviy dasturiy ta'minot (Sistem software) — kompyutyerning va
kompyutyer tarmoqlarining ishini ta'minlovchi dasturlar majmuasidir.
Amaliy dasturiy ta'minot (Aplication program paskage) — bu aniq bir
pryedmyet soxasi bo’yicha ma'lum bir masalalar sinfini yechishga muljallangan
dasturlar majmuasidir.
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari — yangi dasturlarni
ishlab chikish jarayonida qo’llaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan iborat
vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bo`lib xizmat kiladi,
ya'ni ular dasturlarni ishlab chikish(shu jumladan, avtomatik ravishda ham ), saklash
va joriy etishga muljallangan.
Avval ta’kidlanganidek, shaxsiy kompyuterlar – bu axborotni ishlovchi
universal mashinalardir. Kompyuterlarni ishlatish uchun ularga tushunarli bulgan
tilda bajarilishi lozim bulgan ishlar xakida aniq va batafsil kursatmalar ketma-
ketligini tuzish kerak. Bunday kursatmalar ketma-ketligi dastur (programma)
deyiladi. Uzicha kompyuter xech kanday ishni bajara olmaydi, u faqat berilgan
dastur bo’yicha tegishli ishni bajarishi mumkin.
Bu dasturlar kategoriyalarining xar birini alohida urganamiz:
1) Operasion tizim yeki operasion sistema. Operasion sistema sistemali
dasturlar orasida alohida urinni egallaydi. Bu sistema foydalanuvchi bilan
kompyuter o’rtasidagi mulokotni ta’minlaydi, kompyuterni boshkarishni
ta’minlaydi. Kompyuter ishga kushilishi bilan operasion sistema dasturlari birdan
kompyuter xotirasiga yuklanadi. IBM PC kompyuterlarida ko’prok Microsoft
firmasi ishlab chikkan MS DOS operasion tizim ishlatiladi.
2) Drayverlar. Drayverlar - dasturlar kompyuterning kiritish – chikarish
qurilmalarini, tezkor xotirasini boshkarish bo’yicha operasion tizim DOSning
imkoniyatlarini
kengaytiradi.
Drayverlar
yerdamida
kompyuterga
yangi
qurilmalarni ulash mumkin yeki mavjud kurilamalardan boshkacharok foydalanish
mumkin.
3) Kobik-dasturlar; bu dasturlar operasion tizim DOS dasturlariga nisbatan
kompyuter bilan kulayrok va kurgazmali mulokot urganish imkoniyatini beradi.
Kobik-dasturlardan ko’prok Norton Commander, XTree, Pro Gold va boshkalari
ishlatiladi.
4) Utilitlar; bular yerdamchi vazifalarni bajaruvchi dasturlardir. Masalan:
Norton Utilities nomli sistemali dasturlar majmui mavjuddir.
Multiprogramma tizimsida bir vaqtda bir nechta foydalanivchi masalalari
yechilishi mumkin. Masalalar bir-biriga xalaqit bermasligi uchun OS har topshiriq
uchun o’zining operatsion qobig’ini yaratadi.
Multiprotsessorli tizimlarda bittadan ortiq protsessor ishlatiladi. Paketli qayta-
ishlash tizimlarida topshiriq malumot (berilganlar) tashuvchilarida yozilgan
(disklarda) boshqaruv operatorlari ketma-ketligi sifatida keladi va disklarni
almashtirish kabi ishlardan tashqari, programmani o’qish va bajarishni OS o’z
zimmasiga oladi.
Dialog yoki interaktiv rejimda foydalanuvchilarning murojati vaqt taqsimoti
tizimlari orqali ta’minlanadi. OSda foydalanuvchi tomonidan berilgan har bir
buyruq, u kiritilgan zahoti bajariladi. Tashqi qurilmalardan kelayotgan signallarni
qayta ishlash va tezda javob berish uchun real vaqt tizimlaridan foydalaniladi.
SHKning dasturli ta'minoti tarkibi uning muhim funktsional tavsifi
hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |