1-dars sana: 9-sinf Mavzu: Molekular –kinetik nazariya haqida tushuncha Darsning maqsadi

3. Yangi mavzuning bayoni

Maqsad ideal gaz bosimi gaz molekulalarining kinetik energiyasiga bog‘liqlik formulasini keltirib chiqarishdan iboratligi aytiladi.Bunda «Mexanika» kursida berilgan ma’lum bir tezlik bilan harakatlanayotgan jismning kinetik energiyasi qanday ifodalanishi keltiriladi.Chunki ideal gazdagi harakatlanayotgan alohida molekulaga harakatlanayotgan jism deb qaralib, uning kinetik energiyasi haqida so‘z yuritiladi.

Ideal gazda molekulalaming tezligi, binobarin, kinetik energiyalari ham turlicha bo‘ladi. Shuning uchun gaz bosimini hisoblashda molekulalaming o‘rtacha kinetik energiyasi bilan ish ko‘riladi.

Ma’lumki, kinetik energiya tezlikning o‘zi orqali emas, balki kvadrati orqali ifodalanadi.Shu bois, o‘rtacha kinetik energiyani hisoblashda molekulalar tezliklari o‘rtachasining kvadrati bilan emas, balki tezliklari kvadratining o‘rtachasi bilan ish ko‘riladi.Chunki, o‘rtacha tezliklar kvadrati bilan tezliklar kvadratining o‘rtachasi matematik jihatdan ham, fizik mohiyati jihatidan ham har xildir. Masalan, 4 ta jism mos ravishda 1 m/s, 2 m/s, 3 m/s va 4 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan bo‘lsin.

Bu jismlaming o‘rtacha tezliklari kvadrati quyidagicha hisoblanadi:

v²= ((1 m/s + 2 m/s + 3 m/s + 4 m/s)/4)² = 6,25 m²/s².

Endi tezliklar kvadratining o‘rtachasini hisoblaylik: v²= (l² m²/s² + 2² m²/s² + 3² m²/s² + 4² m²/s²)/4 = 7,5 m²/s².

Tezliklar kvadratining o‘rtachasini odatda o‘rtacha kvadratik tezlik deb yuritiladi.

4.