1-dars Sana: 6-sinf mavzu: fizika nimani o’rganadi? Fizik hodisalar. Fizika taraqqiyoti tarixidan ma'lumotlar darsning maqsadi

3. Ishning borishi:

1. Og'irlik kuchini o'lchash. Dinamometrni olib, shkalasini o'rganing. Dinamometrning o'lchash chegarasini va aniqlik darajasini yozib oling. Dinamometrni shtativga mahkamlab, uning ilmog'iga turli massali jismlarni iling. Har safar dinamometr ko'rsatishlarini yozib oling.

2. Ishqalanish kuchini o'lchash.

1-tajriba. Stol ustiga uchida ilmog'i bor silliq taxtachani qo'ying. Dinamometr ilmog'ini taxtacha ilmog'idan o'tkazing .

Dinamometr uchidan ushlab, sekin torting. Jism joyidan qo'zg'algandan boshlab, iloji boricha, jismni juda sekin tekis harakat qildiring. Shu holatda dinamometr ko'rsatishini yozib oling.

Izoh. Jism tekis harakatlantirilganda tortuvchi kuch F, ishqalanish ta kuchi F ga teng bo'ladi.

2-tajriba. Taxtacha ustiga 1 kg (yoki 0,5 kg) li toshni qo'ying. Tajribani takrorlang. Dinamometr ko'rsatishidan foydalanib ishqalanish kuchini aniqlang. Taxtacha ustiga qo'yiladigan yuklar miqdorini o'zgartirib, ishqalanish kuchlarini aniqlang.

3.* Elastiklik kuchini o'lchash. 1-tajriba. Dinamometrning asosiy qismi prujina bo'lganligidan, unga yuk osilganda, yukning og'irligi prujrnaning elastiklik kuchiga teng bo'ladi.

3-tajriba. Rezinaning elastiklik kuchini o'lchash uchun taxtacha va dinamometr oralig'iga lQE 15-20 sm uzunlikdagi rezina ulanadi. Dinamometr uchidan ushlab, yukni tekis harakat qiladigan holatda tortiladi (26-rasm). Bun¬da rezina cho'ziladi va unda hosil bo'lgan elastiklik kuchini dinamometr ko'rsatishidan yozib olinadi.

4-tajriba. Dinamometrni vertikal holatda shtativga mahkamlanadi. Uning ilmog'iga 10-15 sm uzunlikdagi rezina bog'lanadi. Rezina oxirini siqib, ip bilan bog'lanadi va ip uchini halqa shaklida qoldiriladi. Ipga massasi ma'lum bo'lgan toshlar ilinadi. Dinamometr ko'rsatishidan elastiklik kuchi aniqlanadi.