1-dars Sana: 6-sinf mavzu: fizika nimani o’rganadi? Fizik hodisalar. Fizika taraqqiyoti tarixidan ma'lumotlar darsning maqsadi

2. O’tilgan mavzuni so’rash.

1.Yorug’lik nima deb o’ylaysiz?

2. Yorug’likning qanday manbalari bor deb o’ylaysiz?

3.Yorug’likning tabiiy manbalariga nimalar kiradi deb o’ylaysiz?

4. Yorug’likning sun’iy manbalariga nimalar kiradi deb o’ylaysiz?

Yangi mavzu bo’yicha o’quvchilar fikri olinadi. Buning uchun quyidagi yo’naltiruvchi savollardan foydalanish mumkin.

1.Yorug’likni qabul qilgichlarga nimalar kiradi deb o’ylaysiz?

2. Yorug’lik ta’sirida ishlaydigan qurilmalarga misollar keltiring va h.k.

3. Yangi mavzuning bayoni.

Yorug'likning tarqalishini o'rganish uchun quyidagi tajribani ko'raylik. Yorug'lik manbayi (M) va ekran (E) oralig'iga birorta to'siq (T) qo'yaylik (94-a rasm). Shunda ekranda to'siq hosil qilgan soyani ko'ramiz. Agar manba (M) bilan ekran oralig'iga tirqishi bor to'siqni (TT) qo'ysak, ekranda tirqish shakliga mos yorug' dog'ni ko'ramiz (94-b rasm). Soya chetlaridan to'siqqa tomon chiziqlar tushirsak, ular manbada uchrashadi. Shunday hoi yorug' dog' va tirqish orqali to'g'ri chiziq o'tkazilsa ham kuzatiladi. Bundan yorug'lik to'g'ri chiziq bo'ylab tarqaladi, degan xulosaga kelamiz. Shunga ko'ra yorug'likni nur deb ham ataladi. Matematikada ba'zan to'g'ri chiziqni chizishda «nur o'tkazaylik» degan iborani ham ishlatishadi.

95-rasmda buyum orqasida hosil bo'lgan soya ko'rsatilgan. Soyaning o'rta qismi to'la qorong'i, chet qismi esa nimqorong'i. Shunga ko'ra to'la qorong'i qismini soya, nimqorong'i qismini yarim soya deb ataladi. 95-a rasmda buyum- da yorug'lik ikkita manba (S_x va S₂)dan tushgan hoi ko'rsatilgan. Buyum orqasida hosil bo'lgan soya qismiga birorta manbadan yorug'lik tushmaydi. Yarim soya qismiga manbaning bittasidan yorug'lik tushadi. Yarim soyadan tashqariga har ikkala manbadan yorug'lik tushadi. Agar shamlardan birini o'chirsak, buyum orqasida faqat soya hosil bo'ladi.

95-b rasmdagi manzarani tushuntirishga harakat qiling. Unda shar o'lchami yorug'lik manbayi elektr lampochkasidan ancha kichik.

4.Darsni mustahkamlash.

1.Nima uchun havo bulut bo'lganda buyumlarning sovasi hosil bo'lmaydi?

2.Agar devorga biror buyumning sovasi tushirilsa, bu sovaning o'lchami nimaga bog'liq bo'ladi?

3.Yorug'likning to'g'ri chiziq bo'ylab tarqalishini yana qanday hodisalar tasdiqlaydi?