1-dars. Mavzu: O'zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

O'qi (-t, -tir), o't (-dir,-qiz), ich (-ir, -kiz, -tir, -iz), yoz (-t, -tir, -dir, -giz, -qir) kabi.

Muammoli savollar asosida o'quvchilar orttirma nisbat qo'shimchalarini va ularning shakllarini yozuv taxtasiga yozadilar. Berilgan fe'llarga ulardan mosini qo'shib ko'chiradilar: o'qit, o'tkiz, ichir, yozdir kabi.

So'ng o'qituvchi o'quvchilarga quyidagi ko'rgazmani taqdim etadi:

Orttirma nisbat qo'shimchalarining ishlatilishi
Qo'shimchalar	Ularning fe'l asoslariga qo'shilishi
-/	o 'qit, ishlat, to 'qit, to 'xtat, qizit
-dir	oldir, yozdir, chizdir, yondir
-tir	toptir, ayttir, bajartir, chaqirtir, sog'intir
-ir, -ar	tushir, shoshir, ichir, uchir, qaytar, chiqar
-giz, -qiz	yurgiz, ko'rgiz,turg'iz
-kiz, -qiz	ketkiz, yutqiz, tekkiz, tutqiz
-iz, -az	oqiz, tegiz, tomiz

O'qituvchi o'quvchilarga orttirma nisbat qo'shimchalarining ishla-tilishiga oid quyidagi muommoli savollar beradi va savollarga ko'rgazma asosida javob berishi mumkinligini uqtiradi:

1. Orttirma nisbatning -t shakli qanday fe'l asoslariga qo'shiladi?

2.Orttirma nisbatning-dir, -tir shakllari qanday tovushlar bilan tugagan fe'l asoslariga qo'shlladi?

3.Orttirma nisbatning -ir, -ar, -iz, -az shakllari-chi?

4.Orttirma nisbatning -giz, -qiz, -kiz qo'shimchalarining fe'l asos­lariga qo'shilish tartibi qanday?

Muammolarni hal qilish asosida o'quvchilar orttirma nisbat shakli qo'shimchalarining ishlatilishi haqidagi bilimlarni o'zlashtiradilar.

Mavzuga oid olingan bilimlar 128-129-mashqlarni bajartirish asosida mustahkamlanadi.

130-mashqni bajartirish asosida o'quvchilarda orttirma nisbat qo'shimchalarini to'g'ri qo'llash ko'nikmalari shakllantiriladi.

Mustahkamlash jarayonida "Maqollar aytish bahsi"ni o'tkazish ham mumkin. Bunda o'quvchilarga turli nisbat shakllaridagi fe'llar qatnashgan ko'p maqollar aytish shart qilib qo'yiladi.Namuna: Aqlaqldan quvvat oladi. Oltin oltna, duo ol.131-mashq topshirig'iga ko'ra solmoq, bo'zlamoq, qaytmoq, o'smoq fe'llarini orttirma nisbat shaklida qo'llab, "Qo'shiq sehri" mavzusida bog'lanishli matn tuzish uyga vazifa qilib beriladi.

“Tasdiqlayman” O’TIBDO’: __________________