1-dars. Mavzu: atom tuzilishi. Atom tarkibidagi elektronlarni pog’ona va pog’onachalarda joylashuvi. Darsning maqsadi: Ta’limiy

V.Tashkily qism;

a)Salomlashish

b)Yo’qlama

c)Siyosiy daqiqa

VI.O’tilgan mavzuni takrorlash uchun savol va topshiriqlar berish.

1. 
   5. 2A + 3B → C; 10ºC da tezlik 3mol/l ∙ sek. Sistemada bosim 2 marta orttirildi. Reaksiya tezligi 12 mol/l ∙ sek bo’lishi uchun temperatura necha ºC bo’lishi kerak? (γ = 4)
   
2. 
   2A + B → C + D jarayonda A va B moddalar konsentratsiyasi 4 va 5, k = 1. A moddaning 50 %i sarflangach tezlik qanday bo’ladi?
   
3. 
   393 K da reaksiya 54 minut davom etadi. γ = 3 bo’lsa, 60ºC da qancha vaqt davom etadi?
   

VII.Dars bayoni:

Idishga azot va vodorodni solamiz va idish qopqog‘ini berkitamiz. Ma’lum sharoit hosil qilinganda azot va vodorod molekulalari o‘zaro ta’sirlashib, ammiak molekulasini hosil qila boshlaydi.

N₂ + 3H₂ ►2NH₃

Natijada idishda azot va vodorodning miqdori kamayib, ammiakning miqdori ortib boradi. Shu bilan birgalikda azot va vodorod molekulalarini bir-biri bilan ta’sirlashish ehtimolligi kamayadi. Endi azot va vodoroddan ammiak hosil bo‘lishi o‘rniga, ammiak molekulasi parchalanib, azot va vodorod molekulalari hosil bo‘la boshlaydi. Ya’ni reaksiya teskari yo‘nalishda boradi. 2NH₃—► N₂ + 3H₂

Kimyoviy reaksiyalarni 2 guruhga bo‘lishimiz mumkin:

1. 
   Qaytar reaksiyalar;
   
2. 
   Qaytmas reaksiyalar.
   

Faqat bir yo‘nalishda boradigan va reaksiyaga kirishayotgan boshlang‘ich moddalar oxirgi mahsulotlarga to‘liq aylanadigan reaksiyalar qaytmas reaksiyalar deyiladi. Qaytmas reaksiyalar shunday reaksiyalarki, reaksiya natijasida hosil bo‘lgan mahsulotlar parchalanib yoki o‘zaro reaksiyaga kirishib dastlabki moddalarni hosil qilmaydi. Mis metallining konsentrlangan nitrat kislota bilan reaksiyasida olingan mahsulotlardan, ya’ni azot (IV) oksid, mis (II) nitrat va suvni o‘zaro reaksiyaga kirishtirib metall holidagi misni olib bo‘lmaydi.

Quyidagi hollarda kimyoviy reaksiyalar qaytmas bo‘ladi:

1. 
   Reaksiya mahsulotlari reaksiya doirasidan cho‘kma yoki gaz holda chiqib ketsa, masalan:
   

CaCl₂+ H₂SO₄ ^>*CaSO₄| + 2HCl

K₂CO₃ + 2HCl ^2KCl + CO₂f + H₂O

2. 
   Kam ionlanadigan birikma, masalan, suv hosil bo‘lsa,
   

NaOH + HCl ► NaCl + H₂O

3. 
   Reaksiya davomida katta miqdorda energiya ajralsa, masalan, magniy* ning yonishi:
   

2Mg + O₂ >-2MgO AH = -602,5 kj/mol