1. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari. Bozor iqtisodiyotining afzalliklari va ziddiyatlari

3- shizma. Bozorning vazifalari.


Bozor turli xil vazifalarni bajarsa-da, ular o’zaro bog’liq va bir-birini taqozo qiladi. Bozorning mazmunini to’laroq tu shunmoq u shun uning turlarini va i shki tuzili shini bili sh zarur.
Bozorning ishki tuzili shi murakkab bo’lganligi sababli uni turkumla shda quyidagi asosiy mezonlarga asoslaniladi:
- bozorning etuklik darajasi;
- sotiladigan va sotib olinadigan mahsulot turi;
- bozor subъektlari xususiyatlari;
- bozor miqyosi,
- iqtisodiy aloqalar tavsifi va bo shqalar.
Bozorning etuklik darajasiga qarab rivojlanmagan bozor, klassik (erkin) bozor, hozirgi zamon rivojlangan bozorlarga bo’linadi. Rivojlanmagan, shakllanayotgan bozor ko’proq, tasodifiy tavsifga ega bo’lib, unda tovarni tovarga ayirbo shla sh usuli (barter) ko’proq qo’llaniladi. Bozorning bu turi tarixan hali haqiqiy pul kelib shiqmagan davrga to’g’ri keladi. Lekin hozirgi davrda ham ayrim mamlakatlarda pul inqirozga u shrab, ijtimoiy i shon shni yo’qotgan, bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan davrlarda ham bu bozor amal qilishi mumkin. Erkin (klassik) bozor – tovar va xizmatlarning har bir turi bo’yi sha juda ko’r Ishlabshiqaruv shilar va isteъmol shilar, yani sotuv shilar va sotib oluv shilardan iborat bo’lib, pul orqali ayirbo shla sh jarayonida ular o’rtasida erkin raqobat kelib shiqadi, narxlar talab va taklif o’rtasidagi nisbatga qarab erkin shakllanadi, raqobatning turli usullari qo’llaniladi, aholi va ishlab shiqaruv shilar keskin tabaqalanadi. Hozirgi zamon rivojlangan bozori – bunda davlat ham bozor i shtirok shisi bo’lib, bozor an sha tartibla shtiriladi va bo shqariladi, turli xil birjalar va bo shqa oldi-sotdi jarayoniga xizmat qiluv shi sohalar rivojlangan bo’ladi, raqobat kura shlari aholining tabaqala shuvi Yum shatilib, ularning daromadlari darajasi o’rtasidagi farqlar kamayadi.
Bozor hududiy jihatdan quyidagi turlarga bo’linadi: mahalliy bozorlar (Toshkent bozori, Samarqand bozori, Urgut bozori, London bozori, NьYu-York bozori, Rekin bozori va bo shqalar); milliy bozorlar (O’zbekiston bozori, Rossiya bozori, Ukraina bozori, Angliya bozori, Amerika bozori, Xitoy bozori va bo shqalar); hududiy bozorlar (Markaziy Osiyo yoki Osiyo bozori, G’arbiy Evrora bozori) va jahon bozori.