1-Boshqaruv aktlari tushunchasi va ularning yuridik ahamiyati

fuqarolarning murojaatlarini kwrib chiqish kiradi. 

Uzbekiston Respublikasining 6  may 1994  yilda qabul qilingan  «Fuqarolarning  murojaatlari twg`risida»gi 

qonunga binoan Wzbekiston Respublikasining fuqarolari davlat va jamoat ishlarini boshqarishda ishtirok eta borib, 

Wzbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  va  boshqa  qonunlarida  wzlariga  berilgan  huquqlar  va  erkinliklarni 

rwyobga  chiqara  borib:  wzlarining  qonuniy  huquqlari  va  manfaatlarini  himoyalab  murojaat  qilishga;  davlat  va 

jamoat birlashmalarining vakolatli organlari buzilgan huquqlarini tiklashiga haqlidirlar. 

Murojaatlarning  kwrib  chiqilishi  vaqtida  davlat  organlarining,  jamoat  birlashmalarining,  korxonalar, 

muassasalar  va  tashkilotlarning  xodimlari  tomonidan  fuqarolarning  wz  roziligisiz  ularning  shaxsiy  hayotiga  doir 

ma`lumotlarning  yoki  davlat  siri  yoxud  qonun  muhofazasidagi  boshqa  sir  hisoblangan  ma`lumotlarning, 

fuqarolarning  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlariga  putur  etkazadigan  wzga  axborotlarning  oshkor  etilishiga  ywl 

qwyilmaydi.  Shuningdek  murojaatga  daxldor  bwlmagan,  fuqaroning  shaxsi  twg`risidagi  ma`lumotlarni  surishtirib 

bilishga  ham  ywl  qwyilmaydi.  Fuqaroning  iltimosiga  binoan  uning  shaxsiga  doir  har  qanday  ma`lumot  oshkor 

etilmasligi kerak. 

Takliflar fuqarolarning davlat organlari, jamoat birlashmalari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning 

faoliyatini yaxshilashga qaratilgan murojaatlaridir. Davlat organi, jamoat birlashmasi, korxona, muassasa, tashkilot 

taklifni  har  tomonlama  kwrib  chiqishi  va  fuqaroning  iltimosiga  binoan  kwrib  chiqish  natijalari  twg`risida  unga 

ma`lum qilishi shart. 

Arizalar  fuqarolarning  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlarini  rwyobga  chiqarish  twg`risida  iltimos  bayon 

etilgan  murojaatlardir.  Arizalarni  kwrib  chiqish  wz  vakolatiga  kiradigan  davlat  organlari,  jamoat  birlashmalari, 

ularning mansabdor shaxslari, mulkchilik shaklidan qat`i nazar korxonalar, muassasalar, tashkilotlarning rahbarlari 

hamda  boshqa  mansabdor  shaxslari:  arizalarni  har  tomonlama,  xolisona  va  wz  vaqtida  kwrib  chiqishlari;  qonunga 

asoslangan qarorlar qabul qilishlari va ularning ijrosini ta`minlashlari; arizalarni kwrib chiqish natijalari twg`risida 

fuqarolarga  ma`lum  qilishlari  shart.  Arizada  bayon  etilgan  talablarni  qondirishning  rad  etilishi  fuqaroga  rad 

etishning sabablari kwrsatilgan holda yozma tarzda ma`lum qilinadi. 

Shikoyatlar davlat organlarining, jamoat birlashmalarining,  mulkchilik shaklidan qat`i  nazar korxonalar, 

muassasalar,  tashkilotlarning,  mansabdor  shaxslarning  xatti-harakatlari  yoxud  qarorlari  tufayli  fuqarolarning 

buzilgan  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlarini  tiklash  talab  qilingan  murojaatlardir.  Davlat  organining,  jamoat 

birlashmasining, korxona, muassasa, tashkilotning, mansabdor shaxsning xatti-harakati yoki qarori ustidan shikoyat 

bwysunuv  tartibiga  qarab,  yuqori  turuvchi  organ  yoki  mansabdor  shaxsga  yoxud  sudga  beriladi.  Yuqori  turuvchi 

davlat  organiga,  jamoat  birlashmasining  organiga  yoki  mansabdor  shaxsga  davlat  organi  yoki  jamoat 

birlashmasining  organi  tomonidan  xatti-harakat  sodir  etilganligi  yoki  qaror  qabul  qilinganligi  fuqaroga  ma`lum 

bwlib qolgan vaqtdan e`tiboran bir yildan kechiktirmay shikoyat bilan murojaat qilinishi mumkin. Uzrli sabablarga 

kwra  wtkazib  yuborilgan  muddat shikoyatni kwrib chiqayotgan organ tomonidan tiklanadi. Yuqori turuvchi davlat 

organining,  jamoat  birlashmasining,  mansabdor  shaxsning  qarori  ustidan  qonun  hujjatlarida  belgilangan  muddatda 

sudga shikoyat qilinishi  mumkin. Fuqaro shikoyatni shaxsan berishga  yoki bu ishga boshqa shaxsni  vakil qilishga 

haqlidir.  Fuqaroning  manfaatlarini  kwzlab  boshqa  shaxs  ham  shikoyat  berishi  mumkin.  Voyaga  etmaganlar  va 

muomalaga  layoqatsiz  shaxslar  manfaatlarini  kwzlab  ularning  qonuniy  vakillari  shikoyat  bilan  murojaat  qiladilar. 

Shikoyatga  fuqarolarning  murojaati  bwyicha  avval  qabul  qilingan  qaror  yoki  uning  kwchirmasi,  shuningdek 

shikoyatni  kwrib  chiqish  uchun  zarur  bwlgan  boshqa  hujjatlar  ilova  qilinadi.  Fuqarolarning  shikoyatlarini  xatti-

harakatlari  va  qarorlari  ustidan  shikoyat  qilinayotgan  organlar  yoki  mansabdor  shaxslarning  wziga  jwnatish 

taqiqlanadi. 

Davlat  organlari,  jamoat  birlashmalari,  mulkchilik  shaklidan  qat`i  nazar  korxonalar,  muassasalar  va 

tashkilotlar, ularning rahbarlari va boshqa mansabdor shaxslari wz vakolatlari doirasida: shikoyatlarni xolisona, har 

tomonlama  va  wz  vaqtida  tekshirishlari;  shikoyatga  sabab  bwlgan  noqonuniy  qarorni  bekor  qilishlari  yoki 

wzgartirishlari,  g`ayriqonuniy  xatti-harakatlarning  oldini  olish  yuzasidan  shoshilinch  chora-tadbirlar  kwrishlari, 

qoidabuzarliklarga  olib  kelgan  sabablar  va  shart-sharoitlarni  aniqlashlari;  fuqarolarning  buzilgan  huquqlari 

tiklanishini, shikoyat munosabati bilan qabul qilingan qaror amalda ijro etilishini ta`minlashlari; fuqaroga shikoyatni 

tekshirish natijalari va qabul qilingan qarorning mohiyati twg`risida yozma tarzda ma`lum qilishlari shart. 

Davlat  organlari,  korxonalar,  muassasalar  yoki  tashkilotlarda  rahbar  yoki  uning  wrinbosari,  jamoat 

birlashmalarida  esa  saylab  qwyiladigan  organlar  yoki  ular  vakolat  bergan  shaxslar  shikoyat  bwyicha  qaror  qabul 

qilishga haqlidirlar. 

Fuqarolarning takliflari taklif tushgan kundan e`tiboran bir oy muddat ichida kwrib chiqiladi, qwshimcha 

wrganishni talab etadigan takliflar bundan mustasno bwlib, bu haqda taklif kiritgan shaxsga ma`lum qilinadi. 

Arizalar va shikoyatlar davlat organiga, jamoaat birlashmasiga, korxona, muassasa va tashkilotga tushgan 

kundan e`tiboran bir oy muddat ichida hal etiladi, ular masalani mohiyatan hal etishlari, qwshimcha wrganishlar va 

tekshirishni talab qilmaydigan masalalarni esa 15 kundan kechiktirmay hal etishlari shart. 

Ariza  yoki  shikoyat  hal  etish  uchun  maxsus  tekshiruvlar  wtkazish,  qwshimcha  materiallarni  swrab  olish 

yoki  boshqa  chora-tadbirlar  kwrish  zarur  bwlsa,  tegishli  organ,  korxona,  muassasa,  tashkilot  rahbari  yoki 

rahbarining  wrinbosari  ariza  yoki  shikoyatni  hal  etish  muddatini,  istisno  tariqasida,  uzaytirishi  mumkin,  biroq  bu 

muhlat  bir  oydan  oshmasligi  lozim  bwlib,  bu  haqda  ariza  yoki  shikoyat  bergan  shaxsga  ma`lum  qilinadi.  Bunda 

murojaatni kwrib chiqish umumiy muddati ikki oydan oshmasligi kerak.   

Fuqarolarning  murojaatlari  twg`risidagi  qonun  hujjatlarini  talablariga  rioya  etilishi  usidan  nazoratni 

davlat  hokimiyati  organlari,  shuningdek  wzlariga  bwysunuvchi  korxonalar,  muassasalar  va  tashkilotlarda  - 

vazirliklar, davlat qwmitalari va idoralar ta`minlaydilar. 

Davlat  boshqaruv  organlarining  boshqaruv  jarayonida  amalga  oshiradigan  ikkinchi  yuridik  ahamiyatli 

harakatlari - bu