1-bob: metallarni kesib ishlash

Parmalashda kesish kuchi va burovchi moment.

Parmaning xar bir kesuvchi qirrasiga parmalanaetgan materialning parmalash jarayoniga karshilik ko’rsatish natijasida xosil bo’ladigan kuchlar ta`sir etadi. Xar kaysi asosiy kesuvchi qirraga kuyilgan teng ta`sir etuvchi R kuchni O nuktaga kuysak, u xolda, bu kuch bir-biriga perpendikulyar uchta yunalish buylab ajratilganda, tashkil etuvchi R_x, R_u va R_z kuchlar xosil bo’ladi. Radial R_u kuchlar mikdor jixatidan teng, ammo karama-karshi yunalgan kuchlar bo’lganligi uchun uzaro muvozanatlashadi. R_x kuch parmaning uki buylab, R_z kuch esa parmaning kesuvchi qirralariga perpendikulyar tarzda yunalgan.

Parmaning kundalang qirrasiga R_kk kuch ta`sir etadi, bu kuch parma uki buylab, yukoriga tik yunalgan, u parmaning parmalanaetgan materialga qirishiga karshilik ko’rsatadi. Bu kuchlardan tashkari, parmaga lentaning parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi xam ta`sir etadi, bu kuch R_l bilan belgilanadi. Kesish jarayonida parma surish kuchi eki uk buylab yunalgan kuch R_u ta`siri ostida uz uki buylab siljiydi; surish kuchi vertikal yunalishda (uk buylab) ta`sir etuvchi kuchlar yigindisiga teng:

R_u = 2R_x + R_kk + 2R_l,

Bu erda R_x – uk buylab yunalgan kuch eki surish kuchi tashkil etuvchisi; R_kk – parmalanaetgan materialga parmaning kundalang kesuvchi qirrasi qirishda material xosil kiladigan kuch; R_l – parma lentasining parmalanaetgan yuzaga ishkalanish kuchi.

Parmadagi yigindi burovchi moment M, dan ko’rinib turibdiki, R_z kuchdan xosil bo’lgan M_z momentdan, parmaning kundalang qirrasida R₁ kuchdan xosil bo’ladigan M_k.k momentdan va lentada ishkalanish kuchi R₂ dan xosil bo’ladigan M_l momentdan iborat, bu kuchlarning xammasi parmaning ukiga perpendikulyar bo’lgan tekisliklarda etadi:

M = M_z + M_k.k + M_l.

Parmalashda xosil bo’ladigan burovchi momentni dastgox shpindelining burovchi momenti engadi.

Yigindi burovchi momentga asosiy ta`sirini R<sub>z</sub> kuchdan xosil bo’ladigan burovchi M<sub>z</sub> moment ko’rsatadi, bu moment yigindi momentning 80-85 protsentini tashkil etadi, M<sub>kk</sub> moment yigindi momentning 8-5 protsentini, lentaning va qirindining ishkalanish kuchidan xosil bo’ladigan M<sub>l</sub> moment esa 12-10 protsentini tashkil etadi. SHunday kilib, parmaga parmalash jarayonida bir vaktning uzida eguvchi R<sub>u</sub> kuch va burovchi M moment ta`sir etadi.

Parmalashda burovchi M moment va surish kuchi R_u kuyidagi formulalardan xisoblab topiladi:

nm; kG mm
bu erda S_m va S_r – parmalanadigan materialga, parmaning geometriyasiga va boshka faktorlarga boglik koeffitsientlar; D- parmaning diametri, mm xisobida; s- surish kiymati, mm/ayl xisobida; Parmalashda kesish uchun sarflanadigan effektiv quvvat surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat N_sur dan va parmani aylantirish uchun sarflanadigan quvvat N_ayl dan iborat:

N_e= N_sur + N_ayl

Surish xarakati uchun sarflanadigan quvvat N_ayl quvvatning 0,5-1,5 foizini tashkil etishi nazarda tutilsa, xisoblash vaktida bu quvvatni e`tiborga olmasa xam bo’ladi. Amalda, parmalash uchun sarflanadigan quvvat kuyidagi formula bilan aniqlanadi:

bu erda N_e – parmalashda kesishga sarflanadigan quvvat, kvt xisobida; M- kesishning burovchi momenti, Nm ximobida; n- shpindelning minutiga aylanishlar soni Agar parmaga ta`sir etuvchi burovchi moment M kG mm bilan ifodalansa, effektiv quvvat N_e kuyidagi formuladan topiladi:

Parmalash stanogi elektr dvigatelining kesish uchun zarur bo’lgan quvvati kuyidagicha bo’ladi:

bu erda N_e –elektr dvigatelining quvvati, kvt xisobida; ή – dastgoxning foydali ish koeffitsienti.

yunalgan kuchdan ko’ra kuprok ortadi. Buning sababi shuki, kesib olinadigan qatlamning eni va kundalang kesimi ortadi, bundan tashkari, ta`sir etuvchi kuchlarning elkasi xam uzgaradi.

SHu narsa aniqlanganki, surish kiymatining ortishi bilan burovchi moment va uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burovchi momentga uk buylab yunalgan kuch ortib boradi. Surish kiymatining uzgarishi burorvchi momentga uk buylab yunalgan kuchga ko’rsatadigan ta`siridan ko’ra kuchlirok ta`sir etadi.

Pulatni parmalashda moylash-sovitish suyukligining ishlatilishi uk buylab yunalgan kuchni va burovchi momentni ko’ruklayin parmalashdagigsha karaganda taxminan 15-35%, chuyanni parmalashda esa 10-18% pasaytiradi.