1 Bob Kompton effektining nazariyasi

Kompton hodisasining mohiyati va uning qonunlari.

Rentgen nurlarining modda tomonidan sochilishini o'rganish natijasida Kompton 1923-yilda muhim hodisa kashf etdi. Bu hodisa bizning fotonlar haqidagi tasavvurlarimizni ancha chuqurlashtirdi.

Kompton hodisasi shundan iboratki, Rentgen nurlarini yengil atomlar sochib yuborganida bu nurlarning to'lqin uzunliklari o'zgaradi. Keyinchalik bu nurlarning og'ir atomlar sochib yuborganda ham yuz berishi aniqlandi , biroq bu holda hodisa murakkabroq bo'lib chiqdi.



1.1.3-chizma. Komptonning tajriba qurilmasi sxemasi.
Kompton tajribasining sxemasi (1.1.3 -chizmada) ko'rsatilgan.




To‘lqin uzunligi A₀ bo‘lgan monoxramatik rentgen nuri M manbadan chiqib

grafitdan tayyorlangan H nishonga tomon yo’naladi, undan turli yo‘nalishlarga sochiladi. Burchagi в yo‘nalishida sochilgan nur K kristall sirtiga yo‘naladi va undan qaytib detektor D orqali uning intensivligi hamda to‘lqin uzunligi o‘lchanadi.

To'lqin nuqtai nazaridan rentgen nurlarini sochilishi modda elektronlarining majburiy tebranishlariga aloqador bo'lib, sochilgan yorug'likning chastotasi tushayotgan yorug'likning chastotasiga teng bo'lishi kerak. Kompton o'tkazgan puxta o'lchashlar shuni ko'rsatadiki, sochilgan rentgen nurlari orasida to'lqin uzunligi o'zgarmagan nurlardan tashqari to'lqin uzunligi kattaroq bo'lgan nurlar ham bo'lar ekan.