1-bob. Fanning m a z m u n I, predm et1

Modellashtirish  zarurati

R eal  h ay o t  b ilan   to ‘g ‘rid an   t o ‘g ‘ri  o ‘zaro   m u n o sab atd a  b o 'lish  

o ‘rniga  m odel  ishlatishni  shart  qiladigan  b ir  nech a  sabablar  mavjud. 

Ularga  k o ‘p  tashkilot  vaziyatlam ing  tabiiy  m urakkabligi,  real  hayotda 

za ru r b o ‘lganda h am   ilmiy tajribalarni o ‘tkazishning im koni b o ‘lmasligi 

va  rahbariyatning  kelajakka  qarashi  taalluqlidir.

M urakkablik.  H a m m a  boshqaruv  m aktablaridek  boshqaruv  ilmi 

ham  real olam ning tashkilot  m uam m olarini hal etishda foyda I i  boMishga 

in tilad i.  In so n   m odel  yo rd am id a  reallik  bilan  o ‘zaro   m uno sab atd a 

boMganida  qobiliyatlarining  oshishi  g ‘alati  k o ‘rinishi  m um kin.  A m m o 

bu  shunday,  ch unki  tashkilotning  real  h ay o ti  n ihoyatda  m urakkabdir 

va  m uayyan  m uam m oga  taalluqli  o ‘zgaruvchan  m iqdorlarning  faktik 

soni  h a r  b ir  kishining  q obiliyatidan  a n c h a   ortiq  b o 'lish id ir  va  real 

h a y o tn i  m o d e lla s h tir is h   y o rd a m id a   s o d d a la s h tir ib   u n i  a n g la sh  

m um kindir.

Ilm iy  tajriba  o 'tk a zish .  M u a m m o la m i  hal  etish n in g   a lte rn a tiv  

v a ria n tla rin i  si n ab  k o ‘rishi  va  tajrib ad a  tekshirishi  m a ’qul  boMgan 

boshqaruv  vaziyatlari  k o ‘p  uchraydi.  A lbatta,  rah b arlar  yangi  m ah- 

s u lo tg a   a v v a ld a n   u n in g   k o ‘z la g a n d a y   ish la sh i  va  is te ’m o lc h ila r 

to m o n id a n   qabul  q ilin ish in i  tajrib ad a  an iq lam asd a n   tu rib   m illion 

dollarlarini  tikishi  n o to ‘g ‘ri  b o ‘lar edi.  Real  hayot  sharoitida  m uayyan 

ta jrib a la r  oM kazilishi  m u m k in   va  sh a rtd ir.  «Boing»  firm asi  yangi 

sam olyotni,  «Nissan» yangi avtom obilni,  «Ay  Bi  Em» yangi kom pyutem i 

loyihalashtirayotganda  ular  h ar  doim   n am unani  ishlab  chiqib,  uni  real 

s h a ro itd a   te k sh irish a d i  va  u n d a n   k ey in g in a  keng  koM amli  ishlab 

chiqarishni  boshlaydilar.  Lekin,  bun d ay  k o ‘rinishdagi  t o ‘g ‘ridan  t o ‘g‘ri 

tajriba  o ‘tkazish  q im m at  b o ‘lib  vaqt  talab  qiladi.  Tasavvur  qilingki, 

agarda  «D jencral  Elcktrik»  firm asi  aslini  olganda  firm a  m uhandislari 

tom o n id an   faqat  potensial takom illashtirishlar deb o ‘ylab topgan m ingta 

qism lam i  ishlab  chiqarib  si nab  ko‘rganda  avtom obil  q anday  qiym atga 

ega b o ‘lar va  undagi yangiliklar qancha kam  b o ‘Iar edi.  Bunday  holatda 

m od ellar  yordam   beradi.

Q a ro r qabul  qilish kerak boMgan,  lekin  real  hayotda  tajriba oMkazish 

m u m k in   boM m agan  b e h is o b   ta n g   v a z iy a tla r  m a v ju d .  M a s a la n ,

13

---

«Folksvagen»  firm asi  A Q S H da  ishlab  chiqaruvchi  korxona  qurishga 

q aro r  qilganda,  unga  yetarli  ish  kuchi,  m a ’qul  b o ‘ladigan  soliq  solish 

shartlari  m avjud  va  tayyor avtom obillam i  yuklab jo 'n a tis h d a   iqtisodiy 

jih a td a n   qulay  jo y n i  tanlashga  t o ‘g ‘ri  keldi.  U nga  keyin,  «Rebbit» 

m odelining ko‘p m inglab qism larini yiglish navbatini aniqlash,  zavodning 

o ‘zi  qay  b ir  qism lam i  ishlab  chiqarishi,  q ay  b irin i  esa  sotib  olishi 

m um kinligini  bilib  olish,  h a r  b ir  q ism n in g   za ru r  zaxira  darajasini 

belgilashga  to ‘g ‘ri  keldi.  M a ’lum ki,  firm a  bu  m u am m o la m i  tajriba 

sifatida  h a r  b ir  im koni  b o r jo y d a   b ir  nech a  loyihalar  b o ‘y ich a  zavod 

qurib  hal  qila  olm asdi.