1. Блокчейн тушунчаси, Криптовалюта тушунчаси

chiqish-
ni 
kirish 
sifatida ko'rsatsam, u qaysi nuqtada 
seziladi?" 
Shunday qilib, ushbu amallarning barchasi birinchi navbatda 
maynerlar tomonidan amalga 
oshiriladi. Aslida, tarmoqning har bir a'zosi o'z xavfsizligini ma’lum 
darajada ta'minlaydi. Bitcoinni sinxronlashtirish uchun juda ko'p vaqt 
ketadi, bu faqat 300 Gb(ma’ruza yozilayotgan vaqtda

---

bitcoin blokcheyni hajmi 
297 gb edi) ma’lumotni yuklab olish uchun 
ketgan vaqt emas, balki har 
bir baytni tekshirish, har bir xeshni hisoblash, har bir scriptni ishga 
tushirish va hokazo. 

---

Mayning jarayoni 
Yana bir bor mayning jarayonini oddiy usulda namoyish etishga 
harakat qilaylik. 
Bir qator ishtirokchilari bo'lgan tarmoq mavjud. Ishtirokchining 
ba'zilari o'zlarini 
maynerlar deb atashadi - ular shaxsiy kompyuterlarida yangi 
tranzaksiyalarni yig'ishga, ularning 
haqiqiyligini tekshirishga, so'ngra ma’lum usulda ulardan yangi 
blokni 
yaratishga, ushbu blokni 
tarmoqqa tarqatishga va buning uchun mukofot puli va komissiya 
to’lovlarini oladi. Mantiqiy
 
savol - agar hamma narsa shunchalik sodda bo'lsa, nega tarmoqning 
har bir a'zosi buni qilmaydi? 
Shubhasizki, agar hamma narsa yuqorida aytilganidek bo'lganida edi, 
u holda bloklar 
sekundiga yuz marta chiqib ketar edi, shu qadar ko'p valyuta bo'lar 
ediki, hech kim buning uchun 
bir sent bermaydi va hokazo. Ya’ni qadrsizlanib ketardi.
Shuning uchun Satoshi quyidagi xususiyatlarga ega algoritmni ishlab 
chiqishga majbur 
bo'ldi: 
•
Yangi blokni yaratish hisoblash uchun juda qiyin. Siz shunchaki kuchli 
kompyuterni yoqib, 
bir daqiqada yuzta blokni yarata olmaysiz. 
•
Yangi blokni hisoblash uchun butun tarmoq 10 daqiqa vaqt oladi 
(o'rtacha). Agar Litecoinga qarasangiz, bloklar har 2-3 daqiqada 
chiqariladi, bu o'rtacha vaqt oldindan belgilab 
qo'yilgan. 
•
Bundan tashqari, bu vaqt tarmoq ishtirokchilarining soniga bog'liq 
emas. Agar bir kun 
maynerlar yuz marta ko'p bo'lsa, algoritm o'z parametrlarini blokni 
yaratishni 
qiyinlashadigan tarzda o'zgartiradi va blok yaratish vaqtini 10 
daqiqaga yaqin ushlab 
turadi. 

---

•
Tarmoq taqsimlanganligini va bir rangli ekanligini unutmang, demak 
u o'zi qaysi daqiqada 
va ushbu parametrlarni qanday sozlashni tushunishi kerak. Chunki 
boshqaruv uzellari yo'q, 
barchasi to'liq avtonomdir. 
•
Agar yangi blok yaratish muammosini hal qilish vaqt va resurslarni 
talab qiladigan 
murakkab vazifa bo'lsa, unda blokni "to'g'riligini" tekshirish oddiy va 
deyarli bir zumda 
bo'lishi kerak. 

---

23.
Биткоинда
мукофот пули

---

Mukofot 
Keyingi yaxshi savol - 21 million son qayerdan paydo bo'lgan? 
Ma'lum bir vaqtda chiqarilgan tangalar miqdori shu vaqtgacha 
yaratilgan bloklar uchun 
mukofotlar yig’indisiga teng. Tarmoqqa yangi tangalarni 
muomalaga 
kiritishning yagona yo'li shu 
ekanligini hisobga olsak, bu juda aniq fakt. 
Ammo mukofot midori qat'iy emas va bundan tashqari har 210000 
blok (taxminan har 4 
yilda) ikki baravar kamayadi. 
consensus.nSubsidyHalvingInterval = 210000; 
// 
https://github.com/bitcoin/bitcoin/blob/master/src/chainparams.cpp
#L73
Masalan, barchasi 2009 yil yanvar oyida boshlanganda, blok mukofoti 
miqdori 50 BTC 
edi. 210000 blokdan so'ng, 2012 yil noyabr oyida u 25 BTCga tushdi va 
so'nggi paytlarda, 2016 
yil 9-iyulda u 12,5 BTCga tushdi. 
Keyingi 200 yil ichida Bitcoin to'xtamaydi deb taxmin qilib, ishlab 
chiqariladigan bicoinlar 
sonini hisoblash qiyin emas: