1 Bir atomli to`yingan spirtlar Tuzilishi, izomeriyasi va nomenklatirasi Aloxida vakillari Bir atomli to`yingan spirtlar

Polivinilatsetat qattiq modda bo`lib, ishqoriy muhitda yoki kislotalar ta`sirida gidrolizlanganda polivinilspirt hosil bo`ladi:

Polivinilspirt oddiy sharoitda qattiq shishasimon polimer modda bo`lib, suvda yaxshi eriydi. U sintetik tolalar, dorivor moddalar va lak ishlab chiqarishda keng ko`lamda ishlatiladi.
Molekulasida ikki yoki undan ortiq gidroksil guruhlar mavjud bo`lgan spirtlar ko`p atomli spirtlar deb ataladi. Ular ikki sinfga bo`linadi:
1. Ikki atomli spirtlar–molekulasida ikkita gidroksil guruhi mavjud bo`lgan spirtlar.
2. Uch atomli spirtlar–molekulasida uchta gidroksil guruhi mavjud bo`lgan spirtlar.
Uglevodorodlarning har xil uglerod atomlaridagi ikkita vodorod atomi o`rnini ikkita gidroksil guruhi almashinishi natijasida hosil bo`ladigan organik birikmalar ikki atomli spirtlar deb ataladi. Ularning umumiy formulasi C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>(OH)<sub>2</sub> bo`lib, glikollar yoki diollar deb ham ataladi. Ularning birinchi vakili etilenglikol bo`lib, undagi ikkita gidroksil guruhi ikkita uglerod atomiga birikkan.
Ikki atomli spirtlarni ratsional nomenklatura bilan nomlashda etilen qatori uglevodorodlari nomiga glikol so`zi qo`shib nomlanadi.
Ularni xalqaro nomenklaturaga ko`ra nomlashda tegishli metan qatori uglevodorodlari nomiga diol so`zi qo`shib nomlanadi.

CH2CHOH2OH CH2CHOH2CH2OH CH2CHOH2CH2CH2OH

Etilenglikol, etandiol Propilenglikol, propandiol Butilenglikol, butandiol

Etilenglikol ikki atomli spirtlarning eng oddiy vakili bo`lib, sanoatda quyidagi usul bilan olinadi.

Olinish usullari. 1. Dastlab etilenga galogen ta`sir ettiriladi va galogenli hosila olinadi. So`ngra galogenli hosilaning galogen atomlari soda ishtirokida va bosim ostida gidroksilga almashtiriladi. Bu reaksiya 1856 yilda fransuz kimyogari A. Vyurs tomonidan amalga oshirilgan:
a) CH₂=CH₂ + Cl₂  CH₂Cl–CH₂Cl
b) CH₂Cl–CH₂ CHCl + 2HOH ₂CHOH₂OH + 2HCl
2. Etilen qatori uglevodorodlarga KmnO₄ katalizatori ishtirokida vodorod peroksid ta`sir ettirib olinadi. Bu reaksiya rus olimi Ye. Ye. Vagner tomonidan ishlab chiqilgan:
CH₂=CH₂ + H₂O₂  CH₂OH–CH₂OH