1. Biologiyda ulkan malumotlar ya’ni Big data nima? Big data o’lchovlari va muhim atamalari. O’zbekistonda Big dataning rivojlanishi

Biologiyada ulkan ma’lumotlar(Big data)
Reja:
1.Biologiyda ulkan malumotlar ya’ni Big data nima?
2.Big data o’lchovlari va muhim atamalari.
3.O’zbekistonda Big dataning rivojlanishi.
1.Hozirgi kunda insoniyat tomonidan malumotlar har 10 daqiqada yaratilmoqda.Bu turdagi katta hajmli malumotlar bilan ishlashda yangidan yangi algoritm va texnologiyalar ishlab chiqilmoqda va amaliyotda keng qo’llaniliyapti.Big data-Juda katta hajmdagi bir jinsli bo’lmagan va tez tushadigan raqamli malumotlar bo’lib, ularni odatiy usullar bilan qayta ishlab bo’lmaydi.Bazi hollarda ,katta malumotlar tushunchasi bilan birga shu malumotlarni qayta ishlash ham tushuniladi. Asosan , analiz obyekti katta malumotlar deb ataladi. Ushbu atama ilk bor matbuotda 2008-yil paydo bo’lgan, o’shanda “Nature’’ jurnali bosh muharriri Klifford Linch o’z jurnalida katta hajmdagi malumotlar mavzusida maqola chop etgan. Dunyoda raqamlangan malumotlar ekponent bo’yicha o’sib bormoqda.Mutaxasislar fikriga ko’ra big data yani salmoqli malumot atamasi kuniga 100gbdan ko’p malumot tushadigan oqimlarga nisbatan qo’llanilgan ekan.
2.Keyinchalik malumotlarning keskin ko’payishi oqibatida bu tushuncha keng qamrov kasb eta boshlagan . Ushbu atama odatda terabayt,ekzabayt va petabaytlar darajasidagi katta hajmdagi malumotlarga nisbatan qo’llaniladi. Raqamali ma’lumotlar hajmi 2003 yilda 5 –eksabayt(1 eksabayt -1mlrd gigabayt) tashkil etgan.2008 yilda u 0.18 zettabayt (1- zettabayt =1024 eksabayt) gacha ,2011 yilga kelib 1.76 zettabayt ,2013 yilda 4.4 zettabaytgacha yetibdi.2015-yilning mayida dunyoda yig’ilgan raqamlangan ma’lumotlar hajmi 6.5 zettabaytdan oshib ketibdi.2022 yilga kelib insoniyat 44-45 zettabayt raqamli ma’lumot hosil qilar ekan.
’’Facebook” komanyasi soatiga 10 mlndan ortiq yangi rasmlar,Googl kompanyasi 800 million nafar ,You tube xizmati foydalanuvchilari oyiga har soniyada bir soatdan ko’p videolar joylashtiradi.Bundan ko’rinib turibdiki salmoqli ma’lumotlar vazifasi o’ta muhim ahsmiyatga ega.
Salmoqli ma’lumotlardan foydalanish axborot mutxasissi uchun qo’shimcha vazifalar va talablar yaratishdan tashqari ,yangi ma’lumotlarni topish (data mining),ma’lumot bo’yicha mutaxassis (data scientist) kabi kasblarni paydo bo’lishiga olib kelmoqda.Undan tashqari data lake malumotlar ko’li,deap learning –chuqur mashinali o’qitish,suniy neyron tarmogi kabi muhim atamalar mavjud.
3.Bugungi kunda elektron hukumat tizimi butun dunyoda,shu jumladan O’zbekistondakeng rivojlanayotgan tizimhisoblanadi.Bu tizim fuqorolar ,tadbirkorlik subektlari va davalat hokimyati organlariga avvaladan shakillangan davalat xizmatlarini korsatishda zamonaviy axboro texnologiyalaridan foydalaishni ko’zda tutadi. Hali ko’pchilikka malum bolmagan ulkan malumotlar tushunchasiga mamlakatimizda “Elektron hukumat’’ tizimini rivojlantirish markazi departementi boshlig’i Po’latjon Qurbonov Big data istiqbollari tog’risida salmoqli ishlar olib bormoqda