1-bilet Amir Temurning davlat boshqaruvidagi islohotlari

3. Berdaq ijodidagi asosiy g‘oya.
Qoraqalpoq xalqi adabiyoti uning asoschisi Berdaq (1827-1900) (taxallusi;asl ismi Berdimurod Qarg‘aboy o‘g‘li) nomi bilan mashhurdir. Berdaq avval ovul maktabida, so‘ngra madrasada tahsil ko‘rgan. U Navoiy, Fuzuliy, Mahtumquli, Kunxo‘ja asarlarini chuqur mutolaa qilgan, ulardan o‘rgangan. Berdaq tarixni, xalq og‘zaki ijodini mukammal o‘zlashtirib oladi. Uning ijodi 18-19 yoshlarda do‘mbira chertib, she’r aytishdan boshlangan. 25 yoshida u iste’dodli shoir sifatida xalq orasida tanildi. Uning ,,Bo‘lgan emas“, ,,Umrim“ va ,,Soliq“ kabi she’rlarida melmatkash xalqning og‘ir hayoti o‘z aksini topib, Xiva xonlari, amaldorlari zulmiga qarshi xalq noroziligi ifodalangan. ,O‘g‘limga“ , „Alimoq bo‘lma“ kabi she’rlari orqali esa yoshlarni Vatanni sevishga, ma’rifat cho‘qqilarini egallashga
chaqiradi.Berdaq xalq hayotini, uning ezgu orzu-istaklarini yaxshi bilgan shoir edi.
Shuning uchun ham uning she’rlarida xalqparvarlik rulii kuchli edi. shoir o‘zining „Xalq uchun“ degan she’rida yoshlami mehnatkash xalq uchun jonini ayamaslikka chaqiradi. Berdaq tarixiy mavzularda ham qalam tebratgan. Uning ,,Omongeldi“ , ,,Oydo‘stbiy“, ,,Emazarbiy“ kabi asarlarida xonlar zulmiga qarslii kurashgan xalq qaliramonlari faxr bilan kuylanadi. ,,Avlodlar“ asari tarixiy voqealar solnomasi bo‘lib, unda xalqlaming kelib cliiqislii, qoraqalpoq xalqining boshqa turkiy xalqlar bilan aloqasi, ulaming hayotidagi umumiylik kabi jihatlar bayon etilgan. Xiva xonligi zulmiga qarshi ko‘tarilgan isyon ,,Emazarbiy“ dostonida ham aks ettirilgan.
1998-yilda mamlakatimizda Berdaq tavalludining 170 yilligi keng nishonlandi. Toshkent shahridagi xiyobonlaming biriga Berdaq nomi berildi va byusti o‘matildi. Shoir tug‘ilgan joy - Bo‘zatovda ham Berdaq byusti o‘matildi, Nukus shahrida Berdaqqa haykal qo‘yildi.


15-bilet


1. Shayboniylar sulolasi davridagi pul islohotlari.
Muhammad Shayboniyxon tomonidan 1507-yilda pul islohoti o‘tkazildi. Bunga ko‘ra, mamlakatning hamma katta shaharlarida vazni bir xil - 5,2 gramm bo‘lgan yangi kumush tangalar hamda mis chaqa pullar zarb qilinib, muomalaga chiqarildi. Bu islohot iqtisodiyotni tartibga solish va savdo-sotiqni jonlantirish maqsadida o‘tkazilgan edi. Ayni paytda, bu islohot dehqonlarning soliq to‘lash imkoniyatini oshirishga, davlat va xon mulkini ko‘paytirishga imkon berdi. Shayboniyxon tomonidan amalga oshirilgan bu va boshqa tadbirlar, o‘z mohiyatiga ko‘ra, markaziy hokimiyatni mustahkamlashga xizmat qilishi zarur edi. Muhammad Shayboniyxon vafotidan so‘ng boshlangan o‘zaro toj-u taxt kurashlari hamda Eron bosqinchilariga qarshi kurash mamlakat iqtisodiy hayotiga salbiy ta ’sir ko‘rsatdi. Bu hol, o‘z navbatida, pulning qadrsizlanishiga olib kelgan. Natijada, oliy hukmdor Ko‘chkunchixon navbatdagi pul islohotini o‘tkazishga majbur bo‘lgan. Shu yo‘l bilan ahvolning bir maromga tushishiga erishilgan. Shayboniy Abdullaxon II o‘tkazgan pul islohoti ham Buxoro xonligi tarixida muhim ahamiyatga ega voqea bo‘lgan. U oltin pul zarb etishni yo‘lga qo‘ygan va uning tarkibiga qiymati past bo‘lgan boshqa ma’danlar aralashtirilmasligini qattiq nazorat ostiga olgan. Bu pullar xonlikning butun hududida muomalaga kirdi. Bu hol, o ‘z navbatida, hokimiyatning yanada markazlashuviga, xazinaga katta daromad tushishiga olib keldi, savdo-sotiq yanada jonlandi.