1. Audio formatlar haqida izoh bering. Javob

42.
 
Nutqni aniqlashning asosiy tushunchalari
Javob:
Nutqni aniqlash yoki tanib olish - bu informatika va tilshunoslik 
fanlarining kichik sohasi bo'lib, u kompyuterlar tomonidan nutq tilini tanib 
olish va uni matnga o’tkazish texnologiyasiga nutqni tanib olish deyiladi. U 
nutqni avtomatik aniqlash (ASR), kompyuter nutqini aniqlash yoki nutqni 
matnga o’tkazish (STT) ham deyiladi. U kompyuter fanlari, tilshunoslik va 
kompyuter injiniringi sohalarida bilim va tadqiqotlarni o'z ichiga oladi. 
Nutqni aniqlash olishda insonning nutqini mashina yoki dastur o’qish 
mumkin bo’lgan matnga o’tkazib beradi. Bu texnologiya juda ommabop. Oddiy 
dasturiy ta’minotlar nutqni aniqlab olishda dasturning ma’lumotlar ba’zasidagi 
so’zlar nutqda tiniq gapirilsa uni aniqlab oladi va matnga o’tkazadi. Murakkab 
algoritmlarda aksent va boshqa tildagi so’zlarni ham matnga o’tkazib bera 
oladi. 

---

Nutqni aniqlash informatika, tilshunoslik va hisoblash texnikasida keng 
qo’llaniladi. Ko'pgina zamonaviy qurilmalar va dasturlar nutqni aniqlash 
xususiyatlariga ega bo'lib, ular qurilmadan foydalanishni osonlashtiradi. 
43.
 
Nutqni tanib olish jarayoni 
Javob:
Nutqni tanib olish jarayonida nutqni aniqlash tizimlari og'zaki gapirilgan 
so'zlarni qayta ishlash va izohlash va ularni matnga aylantirish uchun 
kompyuter algoritmlaridan foydalanadi. Dasturiy ta'minot mikrofon tomonidan 
yozilgan ovozni qurilma va odamlar tushunadigan yozma tilga o'zgartiradi, bu 
to'rt bosqichni bajarish orqali amalga oshiriladi: 
1.nutqni tahlil qilish; 
2.qismlarga ajratish; 
3.uni mashina chunadigan formatga o’tqazish va raqamlashtirish; 
4.raqamli ma’lumotni inson o’qiy oladigan matn ko’rinishiga keltirish 
Nutqni aniqlash dasturi inson nutqining juda oʻzgaruvchan va kontekstga 
bogʻliq tabiatiga moslashishi kerak ya’ni aksentlarni hisobga olishi kerak. 
Nutqni matnga qayta ishlovchi va tartibga soluvchi dasturiy ta'minot 
algoritmlari turli nutq shakllarini, nutq uslublarini, tillarni, dialektlarni, urg'u va 
iboralarni o'rganadi. Dastur shuningdek, nutq signalini u bilan birga keladigan 
fon shovqinidan ajratadi. 
Ushbu talablarni qondirish uchun nutqni aniqlash tizimlari ikki turdagi 
modellardan foydalanadi: 
1.akustik modellar. Ular nutqning til birliklari va tovush signallari o'rtasidagi 
munosabatni ifodalaydi. 
2.til modellari. Bu erda tovushlar bir xil tovushlarni farqlash uchun so'zlar 
ketma-ketligiga mos keladi.