1 Arxitektura qachon va qanday shakllandi?

21 O'rta Osiyo hududida topilgan ko'shklar haqida ma'lumot bering.

KO‘SHK (ko‘chik) — to‘rt ustunli, tomi qubbali, asosan, yog‘ochdan qurilgan yengil inshoat, istehkomli baland qo‘rg‘on.. Kelib chiqishi jihatidan oddiy o‘tovga borib taqaladi. O‘rta asrlar Sharq me’mroligida keng tarqalgan. Dastlab qadimgi ko‘chmanchi xalqlarning ko‘chib yurishiga qulay uy (ko‘chik) sifatida paydo bo‘lgan. Arava ustiga o‘rnatilgan ko‘shklardan ham foydalanilgan. Keyinchalik ko‘shklar badavlat kishilar, hukmdorlar uchun bezakdor qilib bog‘lar ichida qurilgan. Tarixiy manbalarda ko‘shk namunalari haqida ma’lumotlar saqlangan. Vizantiya elchisi Zemarx 568-yilda O‘rta Osiyo ko‘chmanchilarining xoqoni o‘rtasida 4 tovus haykalini ko‘tarib turgan ko‘shkni ko‘rgani haqida yozgan. 738-yilda Termiz yaqinida arab sarkardasiga oltin va kumush bilan bezatilgan 2 ko‘shk taqdim etilgan va boshqa X-XV asrlarda ko‘shk me’morligi rivojlanib, aksari bog‘ ichkarisidagi sinchkori yengil qurilmalar (ko‘shklar) ustun, ayvon va boloxonali, zebu ziynatli, hashamatli, ko‘rkam imoratlari bilan ko‘zga tashlangan. Amir Temur bunyod etgan bog‘lar ichidagi ko‘shklar shaklu shamoyili bilan me’moriy taraqqiyotida yangi davr ochgan. Samarqand atrofida bunyod etilgan (XIV-XVI asrlar) bog‘-rog‘lar ichidagi ko‘shklar haqida tarixiy manbalar aniq ma’lumot beradi. Samarqanddagi Ko‘ksaroy, Shahrisabzdagi Oq saroyni Bobur ko‘shklar qatoriga kiritgan.

Ilk o’rta asrlarda dehqonchilikning rivojlanishi O’zbekistonning ko’plab yangi xududlarni o’zlashtirishga imkon berdi va axolining ko’p qismini yirik yer egalari atrofida to’pladi. U yerlarda ko’plab qishloqlar bunyod qilindi. Yirik yer egalari – dehqonlar ko’shklarda iste’qomat qildilar. Bu yangi davrning yangi me’moriy binosi edi. Bugungi kunda ko’shklarning xarobalari butun O’zbekiston bo’ylab, tuproq–tepaliklar tarzida uchraydi. Feodal ko’shklari ko’pincha to’g’ri to’rtburchak shaklida, baland tepalik ustiga qurilib, atrofi xandak bilan o’ralgan va mustahkam mudofaa devoriga ega bo’lgan. Ko’shk bitta feodal oila yashashiga moslab qurilgan, u alohida suv bilan ta’minlangan. Ko’shk xom g’isht, paxsa, yog’och va tog’ toshlardan qurilgan. Xonalarning devorlari mayin somonshuvoq va maxsus ganch bilan sayqallangan.