1. Aramonifikatsiya jarayoni va mochevinaning parchalanishi Nitrifikatsiya va denitrifikatsiya jarayonlari

Turli tuproqlarda boradigan nitriflkatsiya jarayoni. Tuproqda boradigan nitriflkatsiya jarayoni laboratoriya sharoitida olib bori-ladigan nitrifikatsiyadan boshqacha o'tadi. Laboratoriya sharoitida
9-jadval
Nitrozomonas va nitrobakteriarning uglerod o'zlashtirishi bilan azotni oksidlashi orasidagi bog'lanish

Nitrozomonas birligi
Oksidlangan azot O'zlashtirilgan uglerod Azotning uglcrodga nisbati	722,0 19,7 36,6	506.1 17,2 33,3	928,3 26,4 35,2
Natrobakter
Oksidlangan azot O'zlashtirilgan uglerod Azotning uglcrodga nisbati	475 3,52 135	46 3,55 131	385 2,63 146

organik moddalarning ko'payishi, ya'ni ortishi bakteriyalaiga salbiy ta'sir etsa, tuproqda bunday bo'lmaydi, chunki tuproqda organik moddalarning eruvchan formasi kam uchraydi. Ikkincliidan, tup­roqda nitrifikatorlar bilan birga boshqa bakteriyalar ham uchray-diki, b|i bakteriyalar organik moddalarni o'zlashtiradi va nitrifi­katorlar uchun mikrozonalar vujudga keltiradi.
Nitrifikatorlar muhitning kislotali reaksiyasiga sezgir va pH 6,0 dan past bo'lsa, jarayon to'xtaydi, pH ko'rsatkichi 6,2 dan to 9,2 gacha bo'lsa, bakteriyalar yaxshi rivojlanadi. Nitrifikatsiya jarayoni natijasida 1 ga yerda 1 yilda 300 kg nitrat kislota to'planadi. Butun Yer yuziga hisoblaganda, bu nihoyatda katta ko'rsatkichni tashkil etadi. Shuning uchun agronomiyada bu jarayonga katta ahamiyatberiladi. Nitriflkatsiya jarayoni, ammonifikalsiya jarayoni bilan chambarchas bog'liqdir, ammonifikatsiya qancha tez borsa, nitrifikatsiya ham shuncha jadallashadi.
Nitrifikatorlar botqoq tuproqlardan tashqari hamma tuproqlarda uchraydi. Agar botqoq tuproqlar quritilsa va ularga ohak sohnsa, pH ko'rsatkichi o'zgartirilsa, u yerlarda ham nitrifikatorlar rivojlana boshlaydi. Podzol tuproqlarda nitrifikatsiya jarayoni, asosan, tup-roqning haydalma qatlamida boradi. Qora tuproqlarning haydalma qatlamida ham bujarayon intensiv boradi. Nitrifikatsiya jarayonida qatnashadigan bakteriyalar hatto 50 sm chuqurlikda ham uchray-
O'rta Osiyoning bo'z tuproqlarida nitrifikatsiya jarayoni juda ham tez boradi va tuproqda ko'p miqdorda nitratlar to'planadi. Lekin sho'r tuproqlarda bujarayon kuchsiz boradi va nitrit kislota to'pianishi bilan tugaydi, chunki sho'r tuproqlarda nitrobakter uchramaydi. V.L.Isachenko bu bakteriyalarni sho'r suvlarda ham uchratmagan. Endigina o'zlashtirilayotgan sho'r tuproqlarda nitri­fikatsiya jarayoni asosan haydalma qatlamda boshlanadi, ayniqsa. sulfatli sho'rlanish bakteriyalarga salbiy ta'sir etadi. Shuningdek. nitrifikatorlar tuproqning namiigiga ham sezgir, quruq tuproqda yoki namlik haddan tashqari ortib ketgan sharoitda ular yaxshi rivojlanmaydi.