1. Amaliy statistik usuli. Hisoblash-analitik usuli

3.Tanavorni oraliq qо’yimlarini va oxirgi о’lchamlarini aniqlash

Oraliq qо’yimlarni hisoblash asosida tanavorning hamma texnologik о’tuvlari yoki oraliq amallari bо’yicha tayyor detaldan boshlab, to dastlabki tanavorsigacha, tanavorning chegaraviy о’lchamlari aniqlanadi.

Dastlabki sozlangan stanokda bir о’tuvli ishlov berishda, kesish kuchi ta’siridan texnologik sistema еlementlarining еlastik deformasiyalanishi natijasida nusxalanish hodisasi sodir bо’ladi.

12.3-rasm. Sozlangan stanokda ishlov berishda, oraliq minimal va maksimal qatlamlarni aniqlash sxemasi

Bundan quyidagi xulosa kelib chiqadi, ya’ni tanavorni еng kichik chegaraviy о’lchami a._min ga ishlov berganda (13.3-rasm), ushlanuvchi о’lcham v_min ham shuningdek еng kichik bо’lib chiqadi, tanavorni еng katta о’lchami a_max ga ishlov berganda ushlanuvchi о’lcham v.max ham еng katta bо’lib tayyorlanadi.

Bu sharoitda oraliq minimal qо’yimning oldinroq olingan qiymati quyidagi ayrima kabi aniqlanadi,

Z_imin = a._min - v._min. (12.7)

Еng katta yoki maksimal qо’yim

Z_imax = a._max - v._max , (12.8)

Sxemadagilarni hisobga olib, ya’ni a_.max = a_.min+T_z va v_max=v_.min+T_d lardan quyidagilarni olamiz

Z_imax = a_.min +T_z -T_d - v_.min yoki

Z_imax = Z_imin+T_z -T_d, (12.9)

bu yerda: T_z - tanavor о’lchamining dopuski;

T_d - bajariluvchi detal о’lchamining dopuski.

12.4,a-rasmda misol sifatida tanavorni oraliq va oxirgi о’lchamlari uchun oraliq qо’yimlar va dopusklar joylashish sxemasi kо’rsatilgan, qaysiki tashqi silindrik yuzaga qora, toza va yupqa yо’nish marshruti bо’yicha ishlov beriladi. Sxemani tuzishda, birinchi bо’lib chizmada berilgan tayyor detal d_3min va d_3max chegaraviy о’lchamlari, ya’ni yupqa ishlovdan hosil bо’lgan о’lchamlari belgilanadi.

Tayyor detalning еng kichik о’lchamiga yupqa yо’nish amalsi uchun Z_3min-minimal qо’yimni belgilaymiz va toza ishlov berilgandan keyingi tanavorni minimal о’lchami d_2min ni belgilaymiz.

a) b)

12.4 -rasm. Sozlangan stanoklarda ishlashda texnologik o’tuvlar bo’yicha zagatovkani oraliq qatlamlari maydonlarining va chegaraviy o/lchamlarining sxemalari

Tanavorni qora yо’nishdan keyingi еng kichik о’lchami d_1min ni belgilash uchun d_2min о’lchamga, toza yо’nish uchun hisoblangan Z_2min-minimal qо’yimni qо’shimcha qilib belgilaymiz.

Oxirgi tanavorning еng kichik chegaraviy о’lchami D_min ni chiqarish uchun, d_1min о’lchamga qora yо’nish uchun hisoblangan minimal qо’yim Z_imin ni qо’shimcha qilgandan keyin hosil bо’ladi.

Texnologik о’tuvlar bо’yicha tanavorni еng katta chegaraviy о’lchamlari d_2max, d_1max va oxirgi D_max lar tegishli minimal chegaraviy о’lchamlariga texnlogik dopusklar T₂, T₁ va T larni qо’shimcha qilishdan olinadi.

Кeltirilgan sxemadan, ishlov berish uchun umumiy minimal qо’yim Z_umin ni aniqlash oson, qaysiki barcha texnologik о’tuvlar bо’yicha oraliq minimal qо’yimlarni qо’shishdan olinadi va umumiy maksimal qо’yim Z_umax ham, shuningdek barcha oraliq maksimal qо’yimlarni qо’shishdan xosil bо’ladi. Sxemadan kо’rinib turibdiki, ya’ni oraliq maksimal qо’yim qaysi bir о’tuvni bajarish uchun bо’lmasin tanavorni oldingi о’tuv va bajariluvchi о’tuvdagi еng katta о’lchamlarining ayirmasiga teng.

Qо’yimlar va dopusklar maydonlarini joylashishini kо’rib chiqilgan sxemalari shunday ishlov berish sharoitlariga tegishliki, qachonki ishlov berish sozlangan stanoklarda bajarilib, oraliq qо’yimlar bitta о’tuvda olib tashlanuvchi holat uchun xarakterlidir. Boshqa sharoitlar uchun boshqacha xulosalar chiqarish mumkin.

Texnologik о’tuvlar bо’yicha ishlov berish va chegaraviy о’lchamlar uchun oraliq qо’shimlarni hisoblash tartibi quyidagicha:

Tashqi va ichki yuzalar uchun (Izoh-belgisiz raqamlar ikkala holat uchun, *-shu belgi qо’yilgan raqam faqat ichki yuzalar uchun).

1. Ishlanuvchi tanavor uchun о’rnatuv bazalar va ishlov berish texnologik marshruti belgilansin.

2. hisoblash qartaga, ishlanuvchi еlementar yuzalar va har bir еlementar yuzalar bо’yicha ishlov berish tartibi yozilsin.

3. R_i-₁, h_i-₁, P_i-₁, ε_i, qiymatlari yozilsin.

4. Hamma texnologik о’tuvlar bо’yicha ishlov berish uchun Z_imin qо’yimlarni hisoblash miqdorlari aniqlansin.

5. Oxirgi о’tuv uchun «hisoblanuvchi о’lcham» grafasiga, chizma bо’yicha detalni еng kichik chegaraviy о’lchami yozilsin.

5*.-Oxirgi о’tuv uchun «hisoblanuvchi о’lcham» grafasiga, chizma bо’yicha detalni еng katta chegaraviy о’lchami yozilsin.

6. Oxiridan avvalgi, о’tuv uchun, hisoblanuvchi Zimin qо’yim chizma bо’yicha еng kichik chegaraviy о’lchamga qо’shish yо’li bilan hisoblash о’lchami aniqlansin.

6*-Oxirgidan avvalgi,о’tuv uchun,hisoblanuvchi Zimin qо’yim chizma bо’yicha еng katta chegaraviy о’lchamidan ayrish yо’li bilan hisoblash о’lchami aniqlansin.

7. Har bir avvalgi о’tuv uchun hisoblanuvchi о’lchamga qо’shish yо’li bilan undan keyin keluvchi oraliq о’tuvini hisoblash Zimin qо’yimni hisoblash о’lchamlari ketma-ket aniqlansin.

7*-Har bir avvalgi о’tuv uchun hisoblanuvchi о’lchamdan ayirish yо’li bilan undan keyin keluvchi aralash о’tuvni hisoblash Zimin qо’yimni hisoblash о’lchamlari ketma-ket aniqlansin.

8.Hamma texnologik о’tuvlar bо’yicha kichik chegaraviy о’lchamlari yozilsin, hisoblash о’lchamlarini oshirish yо’li bilan ularni yaxlitlab, har bir о’tuv uchun о’lcham dopuski qanday berilgan bо’lsa, о’nli kasirini о’sha qiymatgacha yaxlitlansin.

8*-Hamma texnologik о’tuvlar bо’yicha katta chegaraviy о’lchamlar yozilsin, hisoblash о’lchamlarini kamaytirish yо’li bilan ularni yaxlitlab, Har bir о’tuv uchun о’lcham dopuski qanday berilgan bо’lsa. O’nli kasrni о’sha qiymatigacha yaxlitlansin.

9.YAxlitlangan kichik chegaraviy о’lchamga dopuskni qо’shish yо’li bilan katta chegaraviy о’lchamlar aniqlansin.

9*-Yaxlitlangan katta chegaraviy о’lchamdan dopuskni ayirish yо’li bilan kichik chegaraviy о’lchamlar aniqlansin.

10. Qо’yimlarning chegaraviy qiymatlari Z_imax еng katta chegaraviy о’lchamlarning ayirmasi kabi va Z_imin avvalgi va bajariluvchi о’tuvlarning еng kichik chegaraviy о’lchamlarini ayirmasi kabi yozilsin.

10*-Qо’yimlarni chegaraviy qiymatlari Zimax еng kichik chegaraviy о’lchamlarini ayirmasi kabi va Zimin bajariluvchi va avvalgi о’tuvlar еng katta chegaraviy о’lchamlarini ayirmasi kabi yozilsin.

11. Oralik qо’yimlarni qо’shib, Zomax va Zomin umumiy qо’yimlar aniqlansin.

12. Qо’yimlar Z_imax – Z_imin va dopusklar Ta – Tv ayirmalarini taqqoslash yо’li bilan olib borilgan hisoblashlar tо’g’riligi tekshirilsin, bu erda oraliq qо’yimlarning ayirmasi oraliq о’lchamlar dopusklarining ayirmasiga teng bо’lishi kerak, umumiy qо’yimlarning ayirmasi tanavor va tayyor detal о’lchamlari dopusklarining ayirmasiga teng bо’ladi.

Izox: Hisoblashlarda tashqi yuzalarni alohida va ichki yuzalarni alohida guruhlashtirish maqsadga muvofiqdir.