1-amaliy mashg’uloti. Axborot texnologiyalarida texnik va

EHMlarning uchinchi avlodi
(1965-1975 yillar) tranzistorlar va turli xil ehtiyot 
qismlar o‘rniga integral sxemalardan keng ko‘lamda foydalanishi bilan xarakterlanadi. 
Integral sxemalardan foydalanish tufayli mashinalarning texnik va ishlatish 
xarakteristikalarini ancha yaxshilashga, jumladan, ixchamlashuviga va ishlash 
tezligining oshishiga erishildi. Bunday mashinalarning ishlashi ancha samarali va 
ishonchli bo‘ldi. Ularning xotira sig‘imi 2048 Kbaytgacha kengaydi. Bu avlod 
mashinalarini bir nechta mamlakatlar birgalikda ishlab chiqarganligi uchun ularni 
Yagona Sistema (ES-?????? ???????) turidagi mashinalar deb nomlandi, ularning 
nomlari «ES» qisqartmasidan boshlanadi: ES-1050, ES-1022 va boshqalar. 
Bu mashinalar turiga qarab, sekundiga 2 milliongacha turli arifmetik amallarni 
bajarishi mumkin bo‘ldi. 
Fan va texnikaning rivojlanishi odam bilan EHM o‘rtasida muloqot qilish mumkin 
bo‘lgan hisoblash mashinalari yaratish zaruratini tug‘dirdi. Bu imkoniyat yangi paydo 
bo‘layotgan to‘rtinchi avlod mashinalarida amalga oshirildi. 
EHMlarning to‘rtinchi avlodi
(1975 yildan boshlab). Ularda element bazasi sifatida 
katta integral sxemalar, ya’ni 1sm. kub hajmda 100 mingtagacha elementni 
birlashtirgan mikrosxema qo‘llaniladi. 
Hozirgi kunda beshinchi avlod mashinalarini ishlab chiqish ustida katta ishlar 
qilinyapti. Ayniqsa, bu sohada XX asrning 80-yillarida Yaponiya olimlari taklif etgan 
beshinchi avlodning loyihasi diqqatga sazovordir. Bu loyiha keyingi davr 
mashinalarini yaratishni ko‘zda tutgan. Yaponiya olimlarinig ta’biricha, ushbu avlod 
mashinalari mantiqiy masalalarni hal qila oladigan, og‘zaki gaplarni "eshitadigan" va 
"tushinadigan", matnlarni o‘qiyotgan tezlikda tarjima qila oladigan hamda "ko‘ra" 
oladigan, "tushunadigan" bo‘lishi kerak. 
Bunday kompyuterlar katta va o‘ta katta integral sxemalar asosida qurilishi nazarda 
tutilgan. Oxirgi paytlarda rivojlangan mamlakatlardagi ilmiy laboratoriyalarda oqsil 
molekulalari bilan tajriba o‘tkazilmoqda. Ular kompyuterlarning arifmetik asosini 
tashkil qiluvchi asosiy element ikkilik sanoq sistemasida xotirlovchi katakchalar 

---

vazifalarini o‘tayapti. Albatta, ushbu yo‘nalish bo‘yicha EHM qurish haqida gap 
yuritishga erta albatta, lekin tajribalar yaxshi natijalarga olib kelsa, kompyuterlarning 
yangi davrini boshlaydigan biokompyuterlarga ega bo‘lishimiz ham mumkin. 
Hisoblash texnikasi vositalarining tuzilishi va ularni ishlab chiqarishning 
takomillashuvi bilan elektron hisoblash mashinalarining yangilari paydo bo‘laveradi. 
Hozirda EHMlarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: mikro, shaxsiy, mini, o‘rtacha 
tezlikda ishlaydigan, katta tezlikda ishlaydigan super EHMlar. Hozirgi kunda 
EHMlardan fizika, matematika, astronomiya, geofizika, texnika va boshqa bir talay 
fan sohalarida turli xil murakkab amaliy masalalarni yechishda muvaffaqiyatli 
foydalanilmoqda, jumladan, atom energetikasi, gidrotexnika inshootlarini qurish, 
kemasozlik, kosmik fazoni zabt etish va boshqa shu kabi ko‘plab sohalarning beqiyos 
darajada tez rivojlanib ketishi, shak-shubhasiz hisoblash texnikasining keng ko‘lamda 
samarali qo‘llanilayotganligi natijasidir. Hozirgi kunda EHMlar qo‘llanilmayotgan 
biror sohani topish qiyin, yaqin kelajakda uning yana ham kengroq rivojlanishi va 
inson faoliyatiga chuqurroq kirib borishi kutilmoqda. 
Xulosa:
Axborot texnologiyalari sohasida turli
axborotni
 
EHM
 va 
kompyuter 
tarmoqlari
  orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qaytaishlash, uzatish kabi amallar 
ustida ishlar olib boriladi.