1-amaliy mashg’ulot. Umumiy qoidalar, Ko‘prik variantlarini loyihalash ishlarining ketma-ketligi, Mahalliy sharoitlar va konstruksiyalashning umumiy masalalarini yechish. Umumiy qoidalar

 – 
SYUS bo‘yicha ko‘tarma konuslarining qalinligi; 
1,0 metr
– 
konstruksiyaning yaqinlashuv ko‘tarmalari konuslari ichiga 
kirgan qismi. 
Ko‘tarma konuslarining qalinligi ularning qiyaligi kattaligiga bog‘liq 
bo‘ladi va quyidagicha qabul qilinadi: balandligi 6 metrgacha bo‘lganda va suv 
bosmaganda – 1 : 1,25 va undan pastda 1 : 1,5; suv bosadigan joylarda qiyalik 
1 : 1,5 dan qiyaroq bo‘lmasligi kerak. 
1.3.5. Ko‘priklar va yo‘l o‘tkazgichlar osti gabaritlari 
a) 
Ko‘prik osti gabartlari.
Kema qatnovi gabaritlari kema qatnovi 
oraliqlari o‘lchamlarini va ko‘prik konstruksiyasi ostining kema qatnovi 
gorizontidan qanchalik balandligini belgilab beradi.
Kema qatnovi gabaritlarining o‘lchamlari suv yo‘lining sinfiga bog‘liq 
ravishda belgilanadi. Suv yo‘lining sinfi esa unda harakatlanadigan kemalar va 
boshqa suv transporti vositalarining jadalligi bilan o‘lchanadi.
Suv yo‘llarining sinflarga va tegishli gabaritlarga bo‘lingani 2-jadvalda 
keltirilgan. 
Qoida sifatida kemalar qatnovi oraliqlarining soni 2 ta bo‘lishi kerak – biri 
kattaroq bo‘lib, u suv oqimi bo‘yicha qatnov uchun, ikkinchi kichikrog‘i suv 
oqimiga qarshi qatnov uchun mo‘ljallanadi. Agar daryoning kengligi ikki 
oraliqni joylashtirishga imkon bermasa, unda gabariti suv oqimi bo‘yicha 
qatnov uchun olingan bir oraliq olinishi ham mumkin bo‘ladi.
Agar daryoning o‘zani oson yuviladigan gruntlardan tashkil topgan bo‘lsa, 
unda kemalar qatnovi o‘lchamlariga ega bir nechta oraliqni ko‘zda tutish kerak 
bo‘ladi, chunki zarurat tug‘ilganda (suvning eng katta chuqurliklari joylari 
o‘zgarganda) kemalar ushbu oraliqlar orqali harakatlanadi. 
1.2- jadval 
Suv yo‘li-
ning sinfi 
Kemalar 
yo‘lining 
chuqurligi 
(kafolatlanadig
an), m 
Yog‘ochlar oqizilishi bo‘lganda 
gabarit B
 
kengligi, m 
Gabaritning
balandligi, m 
Harakat suv 
oqimi bo‘yicha 
bo‘lgan oraliqlar 
uchun 
Harakat suv 
oqimiga qarshi
bo‘lgan oraliqlar 
uchun 
Oraliqning 
o‘rta 
qismida 
Tayanchla
r yonida 
I 
2,0 metrdan 
ortiq 
140 dan kam 
emas 
120 dan kam 
emas 
13,5 dan
kam emas 
5,0 dan 
kam emas 
II 
1,6 - 2,6 
140 
100 
12,5 (10,0) 
4,0 
III 
1,1 - 2,0 
120 
80 
10,0 
3,5 
IV 
0,8 – 1,4 
80 
60 
10 (7,0) 
2,5 
V 
0,6 – 1,1 
60 
40 
7,0 
2,0 
VI 
0,45 – 0,80 
40 
30 (20) 
3,5 
1,5 
VII 
0,6 dan kichik 
20 (10) 
10 (9) 
3,5 (1,5) 
1,0 
Eslatmalar: 1. Agar suvning navigatsiya sathlarining o‘zgarish farqi 4 metrdan ortmasa I, II va 
III sinfga oid suv yo‘llari uchun gabaritning ko‘tarilgan qismining uzunligi 
B
b
3
2

ga teng 

---

bo‘ladi. Suvning navigatsiya sathlarining o‘zgarish farqi 4 metrdan ortsa, shuningdek IV, V, VI
va VII sinfga oid suv yo‘llari uchun
B
b
3
1

ga teng bo‘ladi. 
1. Qavs ichida ko‘rsatilgan qiymatlar tegishli tashkilotlar bilan kelishilgan holda qabul qilinishi 
mumkin. 
2. Agar daryoda yog‘och oqizilmasa yoki uning o‘lchamlari chegaralangan bo‘lsa, kema 
qatnovi uchun mo‘ljallangan oraliqlarning kattaligi oqimga qarshi oraliq uchun kabi qabul qilinadi. 
Temir yo‘llar ustidan o‘tgan yo‘lo‘tkazgichlar ostidagi qatnov gabaritining 
kengligi, birinchi navbatda, temir yo‘llar soni va ularning o‘qlari orasidagi 
masofalarga bog‘liq bo‘ladi. Ushbu masofalar, odatda, 4,1 metrdan kam 
bo‘lmagan qiymatda qabul qilinadi. Bunda tayanchlarning ichki qirralaridan 
eng yaqin joylashgan temir yo‘lining o‘qlarigacha bo‘lgan gorizontal masofa 
3,1 metrdan kam bo‘lmasligi kerak.
Avtomobil va shahar yo‘llari ustidan o‘tgan yo‘lo‘tkazgichlar va piyodalar 
ko‘priklarida gabaritning ochiq kengligini (gabarit v svetu), odatda, kesib 
o‘tilayotgan yo‘lning er ko‘tarmasi kengligiga ili shahar ko‘chasi kengligiga 
teng qilib olinadi.
Mahalliy dala yo‘llari uchun ko‘prik osti gabaritining kengligi va 
balandligi, tegishlicha, 6,0 metr va 4,5 metr bo‘lishi kerak, chorva o‘tadigan 
oraliqlar uchun esa 4,0 metr va 2,5 metr qabul qilinadi.