|
2.
Geologik qirqim
Ko‘prikning o‘qi bo‘yicha qirqim zamin va poydevorlarning mumkin
bo‘lgan turlarini, shuningdek, oraliq qurilmalarning mumkin bo‘lgan
sistemalarini (statik aniq yoki statik noaniq) tanlab olishga imkoniyat beradi.
1.1-rasm. Oraliqlari simmetrik joylashgan temirbeton ko‘priklarning sxemalari
1.2-rasm. Oraliqlari simmetrik joylashgan metall ko‘priklarning sxemalari (qirg‘oq oraliq
qurilmalari –temirbeton)
1.3-rasm. Oraliqlari nosimmetrik joylashgan temirbeton ko‘priklarning sxemalari
1.4-rasm . Oraliqlari nosimmetrik joylashgan metall ko‘priklarning sxemalari (qirg‘oq
oraliq qurilmalari – temirbeton)
Zaminlarni
qurishning
soddaligi
yoki
murakkabligi
ko‘prik
tayanchlarining va, umuman olganda, ko‘prik inshootining narxini belgilab
beradi. Shuning uchun zaminlar turini tanlab olish va ularni qo‘llanilayotgan
oraliq qurilmalar bilan bog‘lash ko‘prik konstruksiyasi variantlarini tuzishda
katta ahamiyat kasb etadi.
Loyihalash amaliyotida ko‘proq uchrab turadigan, turli statik sxemalarda
qo‘llaniladigan zaminlar tiplari 1- jadvalda keltirilgan.
Ko‘piklar zaminlarining tipi o‘tish joyining geologik shartlariga ko‘ra
konstruktiv talablar va qurilish ishlarini bajarish usullarini hisobga olgan holda
tanlanadi. Bunda, hozirgi paytda, katta miqdordagi ishchi kuchlari va qurilish
materiallarini talab etadigan,lekin shunga qaramasdan ekspluatatsiya uchun
ishonchli bo‘lgan, kesson va tushiriladigan quduqlar ustiga joylashgan chuqur
poydevorlarni qo‘llamaslikka harakat qilish kerak bo‘ladi. Ularning o‘rniga
uchlari
kengaytirilgan
temirbeton
yoki po‘latdan yasalgan quvur
ko‘rinishidagi qoziqlar, yoki oddiy temirbetondan tayyorlangan, baland yoki
past joylashgan rostverkli, chuqur joylashgan qoziqli zaminlar qo‘llaniladi.
Ushbu qoziqlar vibrotushirgichlar yordamida burab yoyoki burg‘ilab
tushiriladi. Bulardan tashqari diametri 1 – 3 metr bo‘lgan (6 metrgacha), loyli
qorishmada vibrotushirgich yordamida yoki burg‘ilash yo‘li bilan loyihaviy
sathga tushiriladigan qoziq-obolochkalar ham qo‘llaniladi.
Katta daryolar ustidan o‘tuvlarda daryoning kengligi bo‘yicha geologik
shartlar va ishlarning bajarilish shartlari, odatda, bir hil bo‘lmaydi. SHuning
uchun o‘zan tayanchlarining zaminlari qayir yoki qirg‘oq tayanchlari
zaminlaridan boshqa tip zaminlar qo‘llaniladi. Masalan, o‘zandagi
tayanchlarning zaminlari baland rostverkli qoziqlarda, qayir yoki qirg‘oq
tayanchlari zaminlari esa past joylashgan rostverkli qoziqlarda bo‘lishi yoki
o‘zan tayanchlari chuqur joylashgan poydevorlarda, qayir tayanchlari esa
qoziqlarda o‘rnatilishi mumkin.
1.1- jadval
Yer yuzasidan
juda
katta
chuqurlikda
(20-25 m dan
katta)
a) osma qoziqlar
ustida
b) tushiriladigan
quduqlar
yoki
kessonlar
ustiga
joylashgan
poydevorlar
Cho‘kuvchi
bo‘lmagan gruntlar
Cho‘kuvchan
gruntlar
Har
qanday
to‘sinli
To‘sinli, statik
aniq
Har
qanday
to‘sinli
Har
qanday
yaxlit devor-
li to‘sinli va
statik
aniq
shaparak
fermali
Poydevorning yuqori sathi (obrez), odatda, suvning pastki sathidan (SPS)
0,5 m pastda, suv bo‘lmagan joylarda esa grunt yuvilishidan keyingi sathda
joylashtiriladi. Kema qatnovi bo‘lgan oraliqlarda kemalarning tayanch
yaqinidan o‘tishi uchun suvning minimal chuqurligi ta’minlanishi kerak.
Daryoning geologik qirqimi poydevorlarning turlarini tanlash bilan birga
ularning ostki sathini ham belgilab olish imkoniyatini beradi. Poydevorlarning
ostki sathi, odatda, materik gruntining yuqorigi sathidan 0,5-1 metr
chuqurlikda joylashtiriladi, bunda grunt qatlamining balandlik bo‘yicha
taqsimlanishi va uning sifatini doimiyligi inobatga olinishi kerak bo‘ladi.
Bunda poydevor joylashishi minimal chuqurligining talablariga amal qilish
kerak. Tabiiy zaminda joylashgan massiv poydevorlar uchun ushbu
chuqurliklar quyida ko‘rsatilgan:
Gruntning yuvilishi bo‘lmaganda:
qoyatoshli gruntlardan boshqa barcha gruntlarda– 1,0 metr (daryo osti yoki
grunt sathidan hisoblaganda);
qoyatoshli gruntlarda – zaminning hisobiy qarshiligi poydevorning
bosimidan kam bo‘lmagan sathdan boshlab 0,25 metr;
Gruntning yuvilishi bo‘lganda:
balandligi 10 metrgacha bo‘lgan poydevorlar uchun 2,5 metr va undan katta,
umumiy balandligi 10 metrdan katta bo‘lgan poydevorlar uchun 5,0 metr va
undan katta (gruntning yuvilishdan so‘nggi sathidan boshlab).
Bulardan tashqari, ko‘pchiydigan gruntlarda (qoyatoshli, shag‘alli va yirik
qumli gruntlardan tashqari barcha holatlarda) poydevor ostining sathi muzlash
chuqurligidan 0,25 metr pastda bo‘lishi kerak.
Tayanchlarni aniq loyihalashda past joylashgan qoziqli rostverk qo‘llanilsa
plitaning gruntga kirish chuqurligi hisob-kitob orqali aniqlanadi. Eskiz
loyihalashda esa, odatda, rostverk plitasining osti grunt yuvilishidan keyingi
sathdan 1,5 metrdan kam bo‘lmagan chuqurlikka joylashtiriladi.
Baland joylashgan qoziqli rostverk qo‘llanilganda rostverk plitasining
qalinligi suv osti betoni qatlamini hisobga olmaganda 2 metrdan kam
bo‘lmasligi kerak.
Suv bilan qoplangan joylarda rostverk plitasining usti SPS gorizontidan 0,5
metr pastda, plitaning osti esa muz gorizontidan muz qalinligi + 0,25 metrdan
kam bo‘lmagan chuqurlikda joylashtiriladi. Suv bo‘lmagan joylarda rostverk
plitasining osti quyidagi chuqurliklarda joylashtirilishi kerak:
-katta-katta sinadigan gruntlarda, yirik va o‘rta kattalikdagi qumli
gruntlarda rostverk plitasining osti har qanday sathda joylashtirilishi mumkin
(sharti – ko‘rsatilgan gruntlarning qalinligi muzlash chuqurligidan pastda
bo‘lishi va ular muzlagan paytda bosimli grunt suvlarining bo‘lmasligidir);
-gilli, suglinokli, mayda qumli va changli gruntlarda rostverk plitasining
osti muzlash chuqurligidan eng kamida 0,25 metr pastda bo‘lishi kerak.
Yuvilish chuqurligi tayanch joylashgan erdagi suv chuqurligining foizlari
ko‘rinishida aniqlanadi. Yuvilish koeffitsienti ko‘prik sof oralig‘ini hisoblash
jarayonida aniqlanadi. Yuvilishdan so‘ng paydo bo‘lgan chuqurlik, odatda,
o‘sha joydagi yuvilishgacha bo‘lgan suv chuqurligining 1,10 - 1,20 barobar
qiymatiga teng bo‘ladi. Chuqur poydevorlarda yuvilish koeffitsientining
qiymati 1,3 – 1,5 gacha etib borishi mumkin. Mahalliy yuvilish voronkasining
chuqurligini oqimning tezligiga bog‘liq holda taxminan 0,5 – 1,5 metrga teng
qabul qilish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
