1-amaliy mashg’ulot Qurilmalarning emirilishi Ta`mirlash

Korroziya mexanizmi va tezligiga ta’sir etuvchi faktorlar.
Korroziya mexanizmi va tezligiga ta’sir etuvchi omillar kuyidagi 2-jadvalda keltirilgan.
Korroziya jarayonini tulik tasavvur etish uchun shunga e’tibor berish kerakki, oksidlanib eritmaga utgan metallning gidratlangan ioni korrozion muxitda ion xolida kolib ketmaydi. Korrozion muxitning tarkibiga kura bu ion kompleks birikma, {Me(H₂O)_x * Any}; yomon eriydigan chukma - Me (OH) _x yoki turli oksid MexOy lar kurinishidagi maxsulotlarni xosil kilib korroziyalanishning kaytmas jarayon bulishiga olib keladi. Bu jarayonlarda korrozion muxit tarkibida bulishi mumkin bulgan anionlar ( An = OH^-, CO₃^-2, S^-2, CL^-, Br^-, J^-, HS^- va xokazo) xam muxim rol uynaydi. SHu sababli texnologik jarayonlarda ishlatiladigan turli metall konstruksiyalarini yaratishda va foydalanishda korrozion muxit tarkibida bulishi mumkin bulgan anionlarning xam ximiyaviy aktivligi va xossalarini e’tiborga olish kerak.
Lekin kurib utilgan oksidlovchilar ichida eritmalarda erigan N⁺ - ioni, H₂S, O₂ va CO₂ molekulalar eng kup tarkalgan xisoblanadi.
A) Kislorodning ta’siri.
Korrozion muxitdagi kislorod molekulalari katod jarayonlari ishtirokchisi bulib, korroziya tezligi O₂ molekulalarning metall sirtiga etib kelish (diffuziya) tezligi bilan xarakterlanadi. Korroziya tezligiga korrozion muxitda erigan kislorodning mikdori ta’sir etadi. Suvda erigan kislorodning konsentratsiyasi (98 kPa dan yukori bulmagan bosimda) Genri konuni buyicha xisoblanadi: R=E*X. Bunda R - suyuklik ustidagi gazning porsial bosimi, E - Genri koeffitsienti, X - suvda erigan gazning molyar kismi.
E - ning kiymati temperaturaga boglik bulib, kuyidagi grafik yordamida kislorod uchun aniklanadi. Suvda turli temperaturada kislorodning eruvchanligi -3,4,5,6 rasmda keltirilgan.

3-rasm. E ning temperaturaga 4-rasm. Turli temperatura va

bogliklik grafigi. bosimda kislorodning suvda eruv- anligi.
5-
Korroziya jarayoni borishiga kislorodning mikdori va bosimi turlicha ta’sir etadi. Rasmlardan kurinib turibdiki, ma’lum mikdorgacha kislorod korroziyani tezlatib, keyin sekinlashtiradi. Buning sababi (4-5 mg/l mikdorda) kislorod dastlab katod jarayoni depolyarizatori (oksidlovchi) sifatida korroziyani tezlashtiradi. Keyinchalik metall sirtida xosil bulgan oksid parda yoki korroziya maxsuloti “metall-kislorod” ta’siriga tuskinlik kilib korroziyani sekinlashuviga sabab buladi. SHu sababli aksariyat kislorodli korrozion muxitda uning bosimi yukori bulib, (kislorod rejimi) korroziya tezligini sekinlashtiradi. Xarakatlanmaydigan elektrolit muxitida kislorodning metallga diffuziyalanishi korroziya tezligini belgilab beruvchi asosiy boskich bulsa, xarakatlanadigan elektrolit muxitida kislorodning ionlanishi xal kiluvchi boskich xisoblanadi.
Korroziyaga temperatura ta’siri 6-rasmda keltirilgan. Bunda yopik sharoitda temperatura ortishi bilan korroziyalanish kuchayib boradi, ammo ochik sharoitda 70^o S dan yukorida korroziya tezligi kamayib boradi, chunki bu temperaturada kislorodning eruvchanligi kamayib, korrozion muxitning agressivligi kamayishiga olib keladi.
Temperaturaning turli kiymatlarida turli tarkibli suvli eritmada Fe va uning kotishmalarining korroziyalanish tezligi kuyidagicha xisoblanadi: chuchuk (tuzsizlantirilgan) suvda K=0,017 * t^o - 0,18
N-Na kationli suvda K= 0,014 * t^o - 0,18
Na - kationli suvda K= 0,09 * t^o
K - korroziya tezligi, g/m² * soat; S_(O2) = 1mg/kg; t^o - temperatura, ^o S,
(20< t^o<80 ^o S).
B) SO₂ - ta’siri:
Metallarning korroziyalanishida suvda erigan uglerod (IV) oksidining mikdori xam xal kiluvchi axamiyatga ega, chunki, SO₂+ N₂O=N⁺+ NSO₃ - reaksiyasi tufayli eritmada N⁺ - ionlari mikdori ortib, (rN=4,5-6,0), “metall-vodorod-ioni” uzaro ta’siri natijasida katodda vodorodli depolyarizatsiya ruy beradi, metall oksidlanadi.
Lekin, N⁺ ionlari N₂ ga aylanishi tufayli metall sirtida xosil buladigan korroziya maxsuloti (oksid parda) kavat-kavat xolida ajralishi sababli korroziya markaziga suvda erigan O₂ molekulalarining etib kelishi osonlashadi va korroziya bir maromda davom etaveradi. Bu jarayon tezligi temperaturaning ma’lum kiymat oraligida xam vodorodli, xam kislorodli depolyarizatsiya tufayli ortib boradi 7rasm. YUkori temperaturada kamayishiga sabab, erigan kislorodning korrozion muxitdan chikib ketishidir.