1-amaliy mashg‘ulot mavzu: Temir -uglerod holat diagrammasida fazalarni aniqlash

1-AMALIY MASHG‘ULOT

Mavzu: Temir -uglerod holat diagrammasida fazalarni aniqlash.

Moddiy texnik ta’minot: proektor, tarqatma material.
Ishning maqsadi: temir-uglerod qotishmalarining tuzilishi va xossalarini tekshirish malakalarini shakllantirish.
Bilim va ko'nikmalarga qo'yiladigan talablar: Talaba bilishi talab qilinadi- metall va qotishmalar haqida asosiy ma’lumotlar va ularning klassifikatsiyasi.
Nazariy qism
Temir-uglerod holati diagrammasidan foydalanib, har qanday konsentratsiyali temir-uglerod qotishmasi uchun kristallanishning boshlanishi va oxiri haroratini aniqlash mumkin.
Buning uchun kerakli konsentratsiyani topiladi, bu nuqtada kristallanishning boshi va oxiri chiziqlari bilan kesishgan perpendikulyarni tiklanadi.
Olingan nuqtalardan harorat o'qi bo'yicha gorizontal chiziqlar chiziladi va kerakli kritik nuqtalar olinadi.
Har qanday haroratda berilgan konsentratsiyali qotishma tarkibini holat diagrammasidan aniqlash mumkin.
Buning uchun berilgan nuqtadan gorizontal chiziq chiziladi. U tushadigan zonalar qotishma tarkibiy qismlarini ko'rsatadi.
Ledeburit deb ataladigan evtektik qotishma diagrammadagi C nuqtaga to'g'ri keladi. Ledeburit - austenit va sementitning mexanik aralashmasi.
Uglerod miqdori 4,3% dan kam bo'lgan qotishmalar eftektoidgacha, 4,3% dan ortiq uglerodli qotishmalar eftektoiddan keying qotishma deb ataladi.
1130°C haroratda kristallanish tugagandan so'ng, eftektikadan keyingi cho'yanlar austenit va ledeburitdan iborat bo'ladi.
Eftektikadan keyingi cho'yanlar birlamchi sementit va ledeburitdan iborat bo'ladi. 1130°C dan 723°C gacha bo'lgan harorat oralig'ida eftektoidgacha bo‘lgan cho‘yanlarda ikkilamchi sementit ajralib chiqadi. Ushbu harorat oralig'ida ularning tuzilishi ledeburit + austenit + ikkilamchi sementitdir.
723°C dan past haroratda, austenit perlitga aylanganda, struktura quyidagicha bo'ladi: ledeburit + perlit + ikkilamchi sementit. Xona haroratida ledeburit perlit va sementitdan iborat bo'ladi.
Eftektikadan keyingi cho'yanlar quyidagi tuzilishga ega bo'ladi: ledeburit + birlamchi sementit. Uglerod miqdori 0,83% bo'lgan po'latlarda austenitning parchalanishi doimiy va bundan tashqari, eng past harorat 723°C da S nuqtasida sodir bo'ladi.
Bunday holda, sekin sovutish sharoitida ferrit va sementitning mexanik aralashmasi hosil bo'ladi, bu perlit deb ataladi. Uglerod miqdori 0,83% dan kam bo'lgan po'latlar eftektoidgacha bo‘lgan po‘latlar deb ataladi.
Eftektoiddan keyingi po'latlar tarkibida 0,83% dan ortiq uglerod mavjud. Harorat 723°C dan past bo'lsa, eftektoidgacha bo‘lgan po'lat quyidagi tuzilishga ega bo'ladi: ferrit + perlit va eftektoiddan keyingi po'lat - perlit + ikkilamchi sementit.



Ishni bajarish va hisobot tuzishga tavsiyalar.
1. 1350°С, 1180°С va 1130°С haroratda uglerod miqdori 3% bo'lgan qotishma tavsifini bering.
2. Temir-uglerod holati diagrammasidan foydalanib, uglerod miqdori 0,4; 0,8; 1.3; 2,5 va 4,8% bo'lgan qotishmalar uchun aniqlang Birlamchi kristallanish jarayonining boshlanishi va oxiri haroratining.
3. Bu qotishmalarning likvidus va solidus (2 va 3 chiziqlari) chiziqlari orasidagi hamda kristallanish tugagandan keyingi tarkibini ko'rsating. Ushbu qotishmalarning qaysi biri po'lat va qaysilari cho‘yan?
4. Jadvalga ma'lumotlarni kiriting.
5. Xulosa chiqarish, hisobot berish.
Jadval - masalani hal qilish natijalari

Uglerod miqdori % da	Qanday qotishma	Kristallanish boshlanish xarorati KBT	Kristallanish tugash xarorati KTT	Likvidius va solidius chiziqlari o‘rtasidagi qotishma strukturasi	Birlamchi kristallanish tugagandan keyingi struktura
0,4
0,8
1,3
2,5
4,8