1-amaliy mashg’ulot: Mavzu: Tabiatshunoslik o’qitish vositalaridan o’rinli foydalanish

Planni tushunishga tayyorlashning birinchi bosqichida oriyentirlash ko‘nikmalarini o‘zlashtirishdir, ikkinchi bosqichida joyida masofalarni o‘lchash va ularni chizmada tasvirlash uslublarini o‘zlashtirishdir. Buning uchun o‘quvchilar kun o‘rtasidagi soyani kuzatish, kompas bilan ishlashni o‘rganishdan iborat.
O‘quvchilar sinf va ochiq havoda mashq qilib, ular asosiy va oraliq yo‘nalishlarni aniqlashga odatlanadilar.
Plan to‘g‘risida oddiy tushunchalarni shakllantirishda o‘quvchilar rasm, fotosurat va gugurt qutisi chizmasini, kubik, stakan yoki boshqa narsalarni qarab chiqish, rasm, fotosurat va chizmalar o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni topishni o‘rganadilar.
O‘quvchilar odatda narsani daftar varag‘iga qo‘yib, uning atrofini qalam bilan chizadilar.
Narsaning yuqoridan ko‘rinishi plan deyiladi.
O‘quvchilarga kitob va stolning planini chizish topshirig‘i beriladi.
O‘quvchilar narsalarning kattaligi tufayli tasvirlanadigan narsani shartli ravishda kichraytirish mumkinligini o‘qituvchi tushuntiradi. O‘qituvchi rahbarligida kitobni, stolning uzunligi va enini o‘lchaydilar, ular o‘lchamini shartli ravishda kichraytiradilar (masalan, 10 marta) va planini chizadilar.
Juda katta territoriya geografik xaritaga tushurish mumkinligi, O‘zbekiston tabiiy xaritasi misolida ko‘riladi. O‘quvchilar bu xarita o‘zlari yashayotgan respublika ekanligini aniqlaydilar. Undagi shaharlar doiracha bilan ifodalangan-ligi va hech qayerda sxematik planda ko‘rilgan kvartallar (masalan, Toshkentning markaziy qismi planida) ko‘rinmaganligi belgilanadi. Xaritada plandagidek tafsilot yo‘qligi, chunki uning masshtabi ko‘p marta mayda ekanligi haqida xulosa chiqaradilar.
Globus yer shakli - kun va tunning almashinishi, yil fasllari, issiqlik mintaqalari to‘g‘risidagi materialni tushunish uchun zarur.
Tabiatshunoslikni o‘qitishda globus ham muxim ahamiyatga ega. Agar plan yer yuzasining katta bo‘lmagan maydonini yirik masshtabli tasvirlashdan xaritadagi mayda masshtabli tasvirlashga o‘tishga imkon bergan bo‘lsa, globus butun yerning to‘g‘ri shakli va yuzasining tasvirini beradi.