1-Amaliy mashg’ulot “Lоgistikа” tushunchаsi qаysi tildаn оlingаn vа qаndаy mа’nоni аnglаtаdi?

5-Amaliy mashg’ulot
Moddiy oqim - bu moddiy shaklda, harakat holatida bo'lgan, unga logistika operatsiyalarini qo'llash jarayonida ko'rib chiqilgan va ma'lum vaqt oralig'ida berilgan mahsulot. Moddiy oqim vaqt oralig'ida emas, balki ma'lum bir vaqtning o'zida moddiy zahiraga o'tadi. Moddiy oqimning o'lchami - bu frzahira bo'lib, uning hisoblagichi yukning o'lchov birligini (dona, tonna va boshqalar), ma’lum vaqtni o'lchash birligini (kun, oy, yil va hk) ko'rsatadi. Materiallar oqimi ma'lum parametrlar to'plami, masalan, mahsulotlar nomenklaturasi, assortimenti va miqdori bilan tavsiflanadi; umumiy xususiyatlar (hajm, maydon, chiziqli o'lchovlar); og'irlik xususiyatlari; yukning fizik-kimyoviy xususiyatlari; konteynerlarning xususiyatlari (qadoqlash); transport va sug'urta shartlari; moliyaviy (iqtisodiy) xususiyatlar va boshqalar.
Moddiy oqimlarning tasnifi :
1. Logistika tizimiga nisbatan ular quyidagilarga ajratiladi: ichki, tashqi, kirish va chiqish oqimlari.
2. Nomenklatura bo'yicha, materiallar oqimi bitta mahsulotga (bitta turga) va ko'p mahsulotga (ko'p turga) bo'linadi. Nomenklatura deganda buxgalteriya hisobi va rejalashtirish uchun mahsulot turlarining tizimli ro'yxati, guruhlari, kichik guruhlari va pozitsiyalari (turlari) tushuniladi.
3. Assortimentga ko'ra, materiallar oqimi bitta assortimentli va ko'p assortimentli deb tasniflanadi. Mahsulotlar assortimenti - bu ma'lum bir turdagi yoki nomdagi mahsulotlarning tarkibi va nisbati, ularning navlari, turlari, o'lchamlari, markalari, tashqi qoplamasi va boshqa xususiyatlari jihatidan farq qiladi.
4. Miqdoriy xarakteristikaga ko'ra, materiallar oqimi ommaviy, katta, kichik va o'rta qismlarga bo'linadi.
Ommaviy oqim - bu bir guruh transport vositalarida yuklarni tashish jarayonida paydo bo'ladigan oqim (masalan, poezd yoki bir necha o'nlab vagon, avtoulovlar karvoni, kemalar karvoni va boshqalar).
Katta - bu bir nechta vagon yoki avtomobillarning oqimi.
Kichik - bu tovarlarning oqimi, uning miqdori transport vositasining yuk ko'tarish qobiliyatidan to'liq foydalanishga imkon bermaydi ya ularni tashishda ularni boshqa, tasodifiy tovarlar bilan birlashtirish tavsiya etiladi.
O'rta oqim katta va kichik o'rtasida oraliqdir. Bularga bitta vagon yoki vagonda keladigan yuklarni tashkil etadigan oqimlar kiradi.
5. Tovarlar oqimini tashkil etuvchi tovarlarning o'ziga xos og'irligiga ko'ra, materiallar oqimi quyidagilarga bo'linadi:
-transport vositalarining tashish qobiliyatidan to'liq foydalanishni ta'minlaydigan og'ir;
- transport vositasining yuk ko'tarish qobiliyatidan to'liq foydalanishga imkon bermaydigan engil.
6 Muvofiqlik darajasiga ko'ra, materiallar oqimi mos va mos kelmaydiganlarga bo'linadi. (Bu xususiyat asosan oziq-ovqat mahsulotlarini tashish, saqlash va yuklarni qayta ishlash paytida hisobga olinadi.)
7 Fizikaviy va kimyoviy xususiyatlariga ko'ra, materiallar oqimi quyidagilarga bo'linadi:
to'kilgan yuklar (masalan, don), konteynersiz tashiladi. Ularning asosiy mulki - bu tezkorlik.
Ular maxsus transport vositalarida: ochiq avtoulovlarda, bunker tipidagi avtoulovlarda, platformalarda va boshqalarda tashiladi;
Qquyma yuklar (odatda mineral kelib chiqishi bilan, suv oqishi mumkin (masalan, tuz, ko'mir, rudalar, qum va boshqalar). Bunday yuklarni tashish sifati ob-havo sharoitlariga bog'liq emas;
Qadoqlangan mahsulotlar turli xil fizik-kimyoviy xususiyatlarga ega va ularni konteynerlarda, qutilarda, sumkalarda, shuningdek qadoqlashsiz tashish mumkin (masalan, uzun va katta hajmli yuklar);
Moddiy oqimlarning tasnifi dori-darmonlarga nisbatan tashqi ko'rinishi nomenklaturaga ko'ra tashqi fizikaviy kirish fizik-kimyoviy xususiyatlarga ko'ra o'ziga xos tortishish kuchi bo'yicha muvofiqlik darajasiga ko'ra ko'p turli yakka turlar Ko'p assortimentli, bitta assortiment, Kichik miqdordagi mezonlarga muvofiq kichik o'rta katta hajmli quyma idishlarning katta hajmli tashma ommaviy maxsus texnik vositalar.
8.Tashish paytida yukning xususiyatlariga ko'ra, material oqimi transport omiliga, transport turi, tashish usuli va shartlari kabi belgilarni o'z ichiga olgan transport omiliga ko'ra tasniflanishi mumkin.
9. Uzluksizlik darajasiga ko'ra:
a) uzluksiz oqim - har bir vaqtning o'zida ma'lum miqdordagi jismlar oqim yo'li bo'ylab harakatlanadi;
b) diskret oqimlar - interval bilan harakatlanadigan jismlar tomonidan hosil bo'ladi.
10 Aniqlik darajasiga ko'ra:
a) deterministik oqimlar - har bir daqiqada parametrlarning aniqligi bilan tavsiflanadi;
b) stoxastik oqimlar - har bir daqiqada ma'lum ehtimollik darajasi bilan ma'lum bir qiymatni oladigan parametrlarning tasodifiy tabiati bilan belgilanadi.
Lоgistikа - mаtеriаl vа mаhsulоtlаr оqimini bоshqаrish, хоmаshyo bilаn tа’minlаshdаn bоshlаb, tо охirgi istе’mоlchigа tаyor mаhsulоt еtkаzib bеrilgungа qаdаr, shu bilаn birgа mаtеriаllаr hаrаkаtigа yordаm qiluvchi ахbоrоt оqimi kаtеgоriyasi.
Umumiy hоldа lоgistik bоshqаruv quyidаgi vаzifаviy sоhаlаrgа yoyilаdi:
- zахirаlаr;
- yuk оqimlаrining hаrаkаti;
- оmbоrgа jоylаshtirish vа оmbоrdа ishlоv bеrish;
- mаtеriаllаr, хоmаshyo, butlоvchilаr vа tаyor mаhsulоtlаrni tаshish;
- mаhsulоtlаrni tаqsimlаsh.
Moddiy oqimlarni har xil mezonlarga ko'ra tasniflash mumkin.
Logistika tizimiga kelsak, material oqimi tashqi, ichki, kirish va chiqishga bo'linadi (5.4-rasm). Tashqi oqim korxona uchun tashqi muhitda oqadi.
Shu bilan birga, barcha oqimlar nazarda tutilmagan, faqat ushbu tashkilotga aloqador bo'lganlargina bo'lishi kerak. Masalan, qayta ishlash korxonasi uchun xom ashyo oqimi uning omboriga yetkazib berilgunga qadar tashqi bo'ladi. Omborni va korxona ichidagi harakatni olgandan so'ng, u korxona uchun ichki bo'ladi. Korxonaga kiraverishda u kirish deb nomlanadi va tayor mahsulot omboridan yetkazib berilgandan so'ng - chiqish deb nomlanadi.
Miqdoriy xarakteristikaga ko'ra, materiallar oqimi ommaviy, katta, o'rta va kichikga bo'linadi. Oqim bir nechta transport vositalarida, masalan, poezdda, bir necha o'nlab avtoulovlarda olib borilganda massiv hisoblanadi katta oqimlar - bir nechta vagon, avtomobillar; o'rta - bitta avtomobillar, avtomobillar; kichik - bitta transport vositasini yuklash uchun etarli bo'lmagan yuk miqdori.
Muayan tortishish jihatidan moddiy oqimlar og'ir, engil qismlarga bo'linadi va metallar va rudalar avvalgilariga, yog'och, tamaki va boshqalarga misol bo'la oladi, ikkinchisi.
Tovarlarning muvofiqligi bo'yicha material oqimi quyma, suyuq va umumiy yuk oqimlariga bo'linadi.
Birinchisi quyidagilarni o'z ichiga oladi
konteynersiz tashiladigan don, xom shakar, yog'och, ko'mir va boshqalar;
ikkinchisiga - neft va neft mahsulotlari, suyultirilgan gaz, sharob va boshqalar;
uchinchisiga - metallar va uskunalar, shuningdek konteynerlarda, konteynerlarda, qutilarda tashiladigan boshqa tovarlar.
Tоvаr vа mоddiy оqimlаr hаrаkаti yuqоri mаlаkаli хizmаtchilаr tоmоnidаn trаnspоrt vоsitаlаri vа turli uskunаlаr yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Lоgistikа jаrаyonigа turli inshооtlаr, uskunаlаr biriktirilgаn bo`lаdi. Dеmаk, lоgistikаdа tоvаr vа mоddiy bоyliklаr оqimi shu uskunаlаrning ishgа qаy dаrаjаdа shаy bo`lishi bilаn bоg’liq. Mа’lumki, tizim dеb аtаlishi uchun bir nеchа elеmеnt, ulаrning bir mаqsаdgа qаrаtilgаnligi vа ulаr оrаsidа bоg’lоvchi munоsаbаt bo`lishi kеrаk. Lоgistikа tizimidа еtkаzuvchi vа istе’mоlchi tizim elеmеnti bo`lsа, ulаr оrаsidаgi lоgistikа munоsаbаtlаri ulаrni bir-biri bilаn bоg’lаydi. Butun lоgistikа tizimning tuzilishidаn аsоsiy mаqsаd istе’mоlchi vа еtkаzuvchi ehtiyojlаrini qоndirishdir.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________