1-amaliy mashg’ulot abt yoki art ni adabiyotlar tahlili asosida prinsipial sxemasini tanlash, funksional elementlarga ajratish, funksional sxemasini tuzish

---

1-AMALIY MASHG’ULOT 

ABT yoki ART ni adabiyotlar tahlili asosida prinsipial sxemasini tanlash, 

funksional elementlarga ajratish, funksional sxemasini tuzish 

 

 

Avtomatik  rostlash  sistemasining  sifatli  ishlashi  sistema  elementlarining 

to’g’ri  tanlanishi  va  rostlanishiga  bog’liq.  Buning  uchun  rostlanuvchi  ob’ekt  va 

ARSlar barcha elementlarning xarakteristikasini bilish kerak.  

 

Amaliy  mashg’ulotni  bajarish  uchun  talaba  birinchi  navbatda  turli  xildagi 

ABS va ARS ning prinsipial sxemasining tuzilishi va ishlashini bilishi talab etiladi. 

Avtomatik  boshqarish  qurilmalari  (ABK)  ma’lum  bir  vazifalar  (funksiyalar)ni 

bajaruvchi  alohida  elementlardan  tashkil  topgan.  ABS  yoki  ARS  funksional 

elementlarga  ajratishda  sistemadagi  avtomatik  boshqarish  yoki  avtomatik 

rostlashda  ishtirok  etuvchi  xar  bir  elementning  nomi,  tuzilishi  va  ishlashi 

o’rganadi,  elementlarning  vazifasiga  ko’ra  funksional  elementlarga  ajratadi. 

Sxemalarda  funksional  elementlar  ichiga  nomlarning  bosh  harflari  ko’rsatilgan 

holda  to’g’ri  to’rtburchak  shaklida  (bunda  faqat  taqqoslash  elementi  mustasno,  u 

element  o’rtasida  kesishuvchi  ikki  chiziq  chizilgan  aylana  shaklida)  ifodalaydi 

(ilovada namunalar keltirilgan).  

Sistemaning  funksional  sxemasini  tuzishda  funksional  elementlar  ajratib 

olingandan  so’ng,  ular  kirish  va  chiqish  kattaliklarini  va  bu  kattaliklarini 

elementlararo  uzatish  yo’nalishi  aniqlab  olishi  va  shartli  belgilar  bilan  ifodalash 

lozim bo’ladi.     

ABS funksional sxemasini tuzish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 

1) sistemani tashkil etuvchi funksional elementlarga ajratib olinadi; 

2)har  bir  funksional  elementlar,  hamda  BO  uchun  kirish  va  chiqish 

kattaliklari aniqlanadi; 

3)bu  kattaliklarning  bir  elementdan  boshqasiga  o’tish  yo’nalishi  va  tartibi 

aniqlab olinadi; 

4)yuqorida aniqlangan elementlarning konkret qurilmalarning qisqacha nomi 

va kattaliklarning fizik ko’rinishidagi belgilari aniqlanib, ular sxemaga kiritiladi va 

funksional sxema tuziladi. 

Q    

1    

Q    

2    

+    

-    

H 

   

0  

  

1    

2    

3    

4    

5    

u    

~    

 

---

1-  rasm.  Elektrik  rostlagichli  suyuqlik  sathini  ARS  prinsipial  sxemasi:  1- 

qalqovich;  2-  zaslonka;  3  –  elektro  dvigatel;  potensiometr;  5  -  zadatchik 

(topshirgich).