1-amaliy ish mavzu: boyitishning texnologik ko`rsatkichlarini hisoblash

Metallar muvozanatini tuzish. Boyitish mahsulotlari va dastlabki mahsulotdagi qimmatbaho komponentning miqdori bo'yicha chiqish va ajralishni hisoblash uchun formulalar keltirib chiqaramiz.
Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:
Q, C va T – tegishli ravishda dastlabki mahsulot, boyitma va chiqindining og’irligi, t/soat yoki t/sutka;
α, β va θ – tegishli ravishda dastlabki mahsulot, boyitma va chiqindidagi komponentning miqdori, %;

0. 
   - mahsulotning chiqishi, % yoki birlik ulushida;
   

1. 
   – ajralish, % yoki birlik ulushida.
   

Chiqishni aniqlaymiz:
boyitmaning chiqishi

 b		С	100,%	(1.1)
		Q

Chiqindining chiqishi

^ch		Т	100,%	(1.2)
		Q

Boyitishning oxirgi mahsulotlari chiqishlarining yig’indisi 100 % deb qabul qilinadigan dastlabki mahsulotning chiqishiga teng.

bch		С	100	Т	100	C T	100100%	(1.3)
		Q		Q		Q

Muvozanat tuzamiz:
mahsulot bo'yicha

Q=C+T

(1.4)

komponent bo'yicha

Q				 C						 T							(1.5)
	100					100						100
QCT																(1.6)

Mahsulot muvozanati tenglamasidan
T=Q-C
T va C larning qiymatini komponentning muvozanati tenglamasiga qo'ysak

Q CQC								(1.7)
va
QQTT								(1.8)
bundan
	C						(1.9)
	Q			
va
	T						(1.10)
	Q			

U holda chiqishlarni hisoblash uchun hisoblash formulasini olamiz.

b



С

100



100,%

(1.10)

Q



^ch



T

100



100,%

(1.11)

Q



Komponentning ajralishini aniqlaymiz
boyitmaga

C





C

б

100

100

100,%

(1.12)

Q



Q

100

chiqindiga

T





T

^ch

100

100

100,%

(1.13)

Q



Q

100

Komponentni boyitishning oxirgi mahsulotlariga ajralishi yig’indisi uni 100% deb qabul qilingan dastlabki mahsulot ajralishiga teng.

bch	C	100	T	100	CT	100 100%	(1.14)
	Q		Q		Q

_Q^C vа _Q^T larning yuqorida topilgan qiymatlarinib ,ch ga qo'yib ajralishni hisoblash uchun formulani olamiz.

b



C

100







100

b

(1.15)

Q







^ch^

T

100







100

 ch

(1.16)

Q







Texnologik ko'rsatkichlar boyitish fabrikalaridagi boyitish jarayonlarini baholash uchun xizmat qiladi.
1-misol.

Misli rudalarni boyituvchi fabrikaning ishlab chiqarish unumdorligi 420 t/soat. Misning miqdori: dastlabki rudada α=1,2 %, boyitmada β=22 %, chiqindida θ=0,1 %. Boyitmaning va chiqindining chiqishi, misni boyitma va chiqindiga ajralishi va boyitilish darajasini aniqlang.

				100	1,2	0,1		1,1	 0,0502 5,02%
	b
				22		0,1		21,9

1. 
   _ch100 5,02 94,98%
   

C Q		^b		 420	5,02		 21,08 t / soat
	100				100

ТQ		^ch		 420	94,98		 398,92 t / soat
	100				100

2-misol.

Qo'rg’oshinli ruda tarkibidagi qo'rg’oshinning miqdori 2%, boyitma tarkibidagi qo'rg’oshin miqdori 55%, qo'rg’oshinning boyitmaga ajralishi - 85%.

Boyitma va chiqindining chiqishini va chiqindi tarkibidagi qo'rg’oshinning miqdorini aniqlang.

1. 
   
   
1. 
   b^b_
   

1. 
   _b_b
   

_b^ b_^ ⁸⁵₅₅^2 3,09 %

_ch100 3,09 96,91 %

1. 
   _ch 800 8515 %
   

1. 
   _^ch^_ ¹⁵^{ 2}_{ 0,31 %}
   

1. 
   _ch96,91
   

Foydalaniladigan adabiyotlar ro`yxati

1. 
   Umarova I.K., Solijonova G.Q. Foydali qazilmalarni boyitish va qayta ishlash. Darslik. — T.: Cho’lpon, 2009.
   

2. 
   Umarova I.K., Solijonova G.Q. Foydali qazilmalarni boyitishga tayyorlash jarayonlari. O‘quv qo’llanma. — T.: TDTU, 2014.
   

3. 
   Umarova I.K. Foydali qazilmalarni boyitish texnologiyasi. O‘quv qo’llanma. - T.: TDTU, 2004.
   

4. 
   Solijonova G.Q. Foydali qazilmalarni boyitish texnologiyasi: «Yordamchi jarayonlar». O'quv qollanma. — T.: ToshDTU, 2007.