1-Amaliy ish Mavzu: Asosiy termodinamik holat parametrlari. Ishdan maqsad

1-Amaliy ish


Mavzu: Asosiy termodinamik holat parametrlari.


Ishdan maqsad: Termodinamik holat parametrlari bilan tanishish va holat tenglamalarini tahlil qilish.
Nazariy ma’lumotlar.

Ma’lumki, har qanday moddaning molеkulalari bir-birlari bilan doimiy ta’sirlashib, muntazam harakat qilib turadilar. Idеal gaz dеb molеkulalari o’zaro to’qnashmaydigan gazga aytiladi. Idеal gazning holat tеnglamasini kеltirib chiqarish uchun Boyl-Mariot va Gеy-Lyusaak qonunlaridan foydalanamiz. Massasi 1 kg ga tеng bo’lgan gaz oldin izotеrmik kеngayib, so’ng izobarik kеngaysin.

T=const bo’lganda:
yoki
P=const bo’lganda:
yoki
Topilgan ifodalar uchun taqqoslasak, quyidagilarni olamiz:
yoki
bundan gazning absalyut bosimi bilan hajmini ko’paytmasining absalyut tempereturaga nisbati o’zgarmaydi, degan xulosa kelib chiqadi. 1 kg gaz uchun bu kattalik gaz doimiysi deyiladi va R harfi bilan belgilanadi.
yoki PV=RT bu tenglama Ideal gazning holat tanglamasi yoki Klapeyron tenglamasi deyiladi.

gaz doimiysi R ning ma’nosi 1 kg gazning 1⁰S isitganda bajargan ishi sifatida qarash mumkin. M kg gaz uchun Klapeyron tenglamasi quyidagicha bo’ladi:
PV=mRT
1 mol ideal gaz uchun holat tenglamasi ya’ni Klayperon-Mendeieev tenglamasi quyidagicha bo’ladi:
PV=MRT
Bu tenglamaga MR=R_o qo’yib, va R_o ni aniqiasak, universal gaz doimiysini hosil qilamiz:
normal sharoitda
P= 1,0131510 n/m, V_M= 22,4 m/mol, T=273 K bo’lganda
bo’ladi.
Bundan ayrim olingan gazning doimiysini aniqlashimiz mumkin.


yoki uglerod -II oksidi (C0₂) uchun
1-masala: Havoning bosimi 760 mm. simob ustuniga, azotning parsial bosimi 598.2 mm. simob ustuniga teng bo’lsa, havodagi kislorodning parsial bosimini aniqlang.
Yechish: Kislorodning parsial bosimi quyidagiga teng:
simob ustuni.
2-masala: 16 kg havoning bosimi P= 0,24MPa va harorati t=36°C bo’lgandagi hajmi topilsin.
Yechish: Quyidagi holat tenglamasidan:
PV = MRT
Havoning hajmi

bu yerda , μ=29 (ilova, jadval – 1)
3-masala: Hajmi 60 m³ bo’lgan idishning ichidagi karbonat angidridning (CO₂) harorati t=17°S va bosimi P=7,5 MPa ga teng. Gazning massasini aniqlang.


Yechish: Holat tenglamasidan gazning massasini topamiz.

bu yerda
μ=44 (ilova, jadval-1)
4-masala:Hajmi 45000 1, idish ichidagi gazning harorati t=6°S va bosimi P=1.7 MPa va massasi M=66 kg. Idish ichidagi gazning turini aniqlang.
Yechish:
Idish ichidagi gazning turini uni molekulyar massasi yordamida aniqlash mumkin. Buning uchun holat tenglamasidan

Demak idish ichidagi gazning turi vodorod ekan.
5-masala: CO gazi berilgan bo’lib, uning bosimi 1 barga, harorati 15⁰S ga teng. Shu gazning zichligi topilsin.
Yechish:
Gazning zichligi quyidagicha aniqlanadi:


6-masala: Agar misli manometrning ko’rsatgichi P = 305 mm.sm.ust., bosim barometr orqali P_bar =745 mm.sm.ust.ga teng bo’lsa u holda idishdagi gazning mutlaq bosimini aniqlang.
Yechish: Idishdagi absolyut mutlaq bosim P_mut barometrik bosimdan yuqori, shuning uchun u manometrik (ortiqcha) P_m va barometrik P_b bosimlar yig’indisiga teng:

7-masala: 1 kg azot 70 ⁰S harorat va 0,2 MPa bosimda qanday hajmni egallaydi?
Javob: V=0,509 m³/kg


8 – masala: Agar monometrning ko’rsatgichi P=0,245 MPa bosim barometr orqali P_bar=93,325 Pa (700 mm.sm.ust.) ga teng bo’lsa, u holda bug’ qozonidagi mutlaq bosimni aniqlang.
Javob: P_mut=0,33 MP_a
9 – masala: О₂ gazi berilgan bo’lib, uning bosimi 23 bar ga, harorati 280 ⁰S ga teng. Kislorodning solishtirma hajmini hisoblang.
Javob: V=0,062 m³/kg