1 Амалиёт. Техника хавфсизлиги инструктажларини урганиш

13 Амалиёт. Нафас йўллари ва юрак фаолияти ўзгарганда биринчи тиббий ёрдамни кўрсатишни ўрганиш.


Сунъий нафас олдириш. Сунъий нафас олдириш жабрланувчи нафас олмаётганда ёки оғир (секин, энтикиб) нафас олаётганида, ҳамда қандай: электр токи таъсири, заҳарланиш, чўкиш ва бошқа сабаб бўлишидан қатъий назар нафас олиши мунтазам оғирлашиб бораётганда ўтказилади.
Сунъий нафас олдиришнинг энг самарали усули бўлиб «оғиздан оғизга» ёки «оғиздан бурунга » усули ҳисобланади, бунда жабрланувчининг ўпкасига етарли ҳажмда ҳаво етказиб берилиши таъминланади. «оғиздан оғизга» ёки «оғиздан бурунга» усули ёрдам кўрсатувчи шахс чиқараётган ҳавони мажбуран жабрланувчининг ҳаво йўлларига юборилишига асосланади, бунда физиологик жиҳатдан ушбу юборилаётган ҳаводан жабрланувчининг нафас олиши учун фойдаланса бўлади. Ҳавони дока, рўмолча орқали юборса бўлади. Сунъий нафас олдиришнинг ушбу усули жабрланувчининг ўпкасига ҳаво келишини назорат қилиш имконини беради, чунки кўкрак кафаси хаво пуфлаётганда кўтарилиши ва ҳаво чиқарилганда пастга тушишини кўриш мумкин.
Сунъий нафас олдиришни ўтказиш учун жабрланувчини чалқанча ётқизиш, нафас олишни сиқиб турган кийимларининг тугмаларини ечиб бўшатиш ва бехуш чалқанча ётганда орқага кетиб қолган тил билан ёпилиб қолган юқори нафас олиш йўллари ўтказувчанлигини таъминлаш лозим. Бундан ташкари, оғиз бўшлиғи ичида ёт моддалар (қусуқ моддалари, ечилиб тушган протезлар, агар одам чўккан бўлса, қум, балчиқ, ўтлар) бўлиши мумкин, уларни жабрланувчининг бошини ён томонга бўриб дастрўмол (латта) ёки бинт ўралган кўрсаткич бармоқ билан олиб ташлаш керак. Шундан сўнг ёрдам кўрсатувчи шахс жабрланувчи бошининг ён томонига жойлашиб, бир қўлини унинг бошини тагидан ўтказади, иккинчи қўлининг кафти билан жабрланувчининг бошини имкони борича орқага ағдариб пешонасини босиши лозим.
Бунда тилнинг асоси кўтарилиб ҳалкумга кириш йўлини очиб беради, жабрланувчининг оғзи эса очилади. Ёрдам кўрсатувчи шахс жабрланувчининг юзига энгашиб, оғзини очиб чуқур нафас олади сўнгра лаблари билан жабрланувчининг оғзини тўлиқ ёпиб жабрланувчининг оғзига ҳаво юбориб тез нафас чиқаради; шу билан бир вақтда у жабрланувчининг бурнини юзи билан ёки пешонани ўшлаб турган қўлнинг бармоқлари билан ёпиши керак.
Бунда жабрланувчининг кўтарилиши керак бўлган кўкрак қафасини кузатиб туриш лозим. Кўкрак қафаси кўтарилиши билан хаво пуфлаш тўхтатилади, ёрдам кўрсатувчи шахс бошини кўтариб, жабрланувчи аста – секин нафас чиқаради. Нафас чиқариш янада чуқуррок бўлиши учун кўкрак қафасини секин босган ҳолда жабрланувчининг ўпкасидан ҳаво чикишига кўмаклашиш мумкин.
Агар жабрланувчининг пульси яхши аниқланаётган ва унга фақат сунъий нафас олдириш керак бўлса, сунъий нафас олдириш ўртасидаги вақт оралиғи 5 сонияни ташкил этиши керак, бу бир дақиқада 12 марта нафас олдиришдан иборатдир.
Кўкрак қафаси кенгайишидан ташқари тери қатламларининг ва шиллиқ пардаларнинг пушти ранга кириши, ҳамда жабрланувчининг бехушлик ҳолатидан чиқиб ўзи мустақил нафас ола бошлаши, сунъий нафас олдириш самарадорлигини яхши кўрсаткичи бўлиб хизмат қилади.
Сунъий нафас олдиришни ўтказишда ёрдам кўрсатувчи шахс пуфланаётган ҳавонинг жабрланувчини ошқозонига эмас, балки ўпкасига ўтишини кузатиб туриши керак. Қориннинг шишиши ҳавонинг ошкозонга ўтганидан далолат беради, бунда кўкрак ва киндик ўртасида қорин қўлнинг кафти билан эхтиёткорлик билан аста – секин босиб эзилади. Бунда жабрланувчи қайт этиши мумкин, бунда унинг оғзи ва халкумини тозалаш учун жабрланувчининг боши ва елкасини ён томонга (яхшиси чап томонга) буриш керак.
Агар ҳаво пуфлаганда кўкрак қафаси кўтарилмаса, жабрланувчининг паст жағини олдинга тортиб чиқариш лозим.
Агар жабрланувчининг жағлари бири – бирига маҳкам босилган бўлиб унинг оғзини очиб бўлмаса, бу холда сунъий нафас олдиришни «оғиздан - бурунга» усули билан ўтказиш керак.
Жабрланувчи ўзи мустақил нафас ололмаса ва унинг пульси аниқланаётган бўлса, бахтсиз ҳодиса миноранинг саватчасида, таянчда ёки мачтада рўй берган бўлса сунъий нафас олдиришни ўтирган ёки турган ҳолатда ўтказиш мумкин. Бунда жабрланувчининг бошини имкони борича орқага энгаштирилади ёки паст жағи олдинга сурилади. Қолган усуллар худди олдингидек ўтказилади.