1. Alisher Navoiyning mumtoz poetikaga doir qarashlari aks etgan asarlari



Download 2,2 Mb.
bet34/93
Sana23.07.2022
Hajmi2,2 Mb.
#841031
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   93
Bog'liq
barcha javob (1)

163. Олтин Ўрда адабиётшунослиги
Oltin O‗rda adabiy muhiti shunisi bilan diqqatga sazovorki, birinchidan, o‗zbek adabiyotiga yangi janr – noma janri kirib keldi; ikkinchidan, musulmon madaniyatini va islom dinini yoyish uchun o‗zbek tilida birinchi marta payg‗ambarlar tarixiga oid asarlar yaratildi. Nosiruddin Burxoniddin Rabg‗uziyning ―Qisasi Rabg‗uziy‖ (710\1310 yil), Mahmud ibn Ali as-Saroyining ―Nahjul - farodis‖ (―Jannatlarga ochiq yo‗l‖, 761/1361 yil) asarlari buning yorqin namunasidir. ―Qisasi Rabg‗uziy‖ singari ―Qisas ul-anbiyo‖larning o‗zbek tilidagi ko‗plab nusxalari bugungi kunda Turkiya muzeylarida, kutubxonalarida saqlanmoqda. Bu asarlarning ko‗p qismi Oltin O‗rda davlati hukm surgan davrda yaratilgan. Mazkur ―Qisas ul-anbiyo‖larning aksariyati forschadan qilingan tarjimalardir. Turk olimi Ismat Jamilo‗g‗li ―XIV asrga oid bir ―Qisas ul-anbiyo‖ nusxasi ustida sintaktik tadqiqot‖ (Anqara, 1994) nomli asarida ana shu kitoblarning qo‗lyozma nusxalari to‗g‗risida qimmatli ma‘lumotlarni bergan.
Ikkinchidan, Oltin O‗rda davlatidagi madaniy-adabiy hayotning takomili natijasida o‗zbek adabiyotiga yangi janr — noma janri kirib keldi.
Xorazmiyning birinchi marta o‗zbek tilida yaratilgan ―Muhabbatnoma‖ (1353) asari buning dalilidir. Uchinchidan, Oltin O‗rdadagi adabiy muhitning e‘tiborga
molik jihatlaridan yana biri tarjimachilikka alohida e‘tibor berilganidir. Turli tillardan o‗zbek tiliga nodir asarlarning tarjima qilinishi bevosita va bilvosita CHingizxon hamda uning farzandlari olib borgan siyosat, erli aholiga bo‗lgan ehtirom samarasidir. CHingiziy hukmdorlar farmonlarini turkiy tilda e‘lon qilganlari, eski uyg‗ur-turkyozuvi asosida mo‗g‗ul yozuvini yaratib, mo‗g‗ul davlatida yangicha madaniy taraqqiyotga asos solganlari buning yana bir dalilidir.
CHingizxon avlodlarining muruvvatpeshaligi va erli aholiga xayrixoh munosabatlarini Oltin O‗rda xonlari davom ettirdilar. Oltin O‗rdada o‗zbek tilida yaratilgan har bir asarning yuzaga kelishida biron hukmdorning ta‘siri bor. Qutbning ―Husrav va SHirin‖i tarjimasi shahzoda Tinibekka bag‗ishlangan. ―Muhabbatnoma‖ aynan o‗zbek tilida Muhammad Xo‗jabekning homiyligi va taklifi bilan, ―Qisasi Rabg‗uziy‖ Xorazm beklaridan To‗qbug‗abekning iltimosi bilan yozilgan va h. Bulardan tashqari, til jihatdan ―Qisasi Rabg‗uziy‖ga yaqin bo‗lgan ―Tafsir‖ va ―Siroj ul-qulub‖ asarlari ham Oltin O‗rdada yaratildi.
Albatta, Oltin O‗rda abadiy davlat bo‗lib qola olmadi. SHahzodalar o‗rtasidagi mulkparastlik hukmronlikka intilish Oltin O‗rdani ichdan emira boshladi. Oltin O‗rda, Tovka Temur va SHaybon sulolalari o‗rtasidagi ixtiloflar XIV asrning 60-yillarida kuchaydi. Aslida tanazzul alomatlari Oltin O‗rda ikkiga – Ko‗k O‗rda va Oq O‗rdaga bo‗linib ketgan paytda boshlangan edi. Ayniqsa Jonibek davrida (1340-1357) tanazzul tezlashdi.






Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish