1 Algoritmlashtirish tushunchasi va uning turlari

1.10-rasm. Berilgan x, y, z sonlar ichidan eng kattasini topish blok-sxemasi
Ushbu masalani yechish algoritmining yana bir usulini ko‘rib chiqamiz.

1. 
   kiritish (x, y, z);
   
2. 
   p = x;
   
3. 
   agar (p < y ) bo‘lsa, u holda p= y;
   
4. 
   agar (p < z ) bo‘lsa, u holda p= z;
   
5. 
   muhrlash (r).
   

Bu algoritmga mos blok-sxema 1.11-rasmda tasvirlangan.

Bu usulga asosan, avvalo sonlar ichida birinchisi eng kattasi deb faraz qilinadi, ya’ni p = x. So‘ngra har bir qadamda navbatdagi son – r ning qiymati bilan solishtiriladi va shart bajarilsa, u eng kattasi deb qabul qilinadi. Bu algoritmning afzalligi shundaki, uning asosida uchta va undan ko‘p sonlar ichidan eng kattasini (kichigini) topishning qulay imkoniyati mavjud.

1.11-rasm. Hisoblash blok-sxemasi

3. 
   misol. Quyidagi ifoda bilan berilgan munosabatni hisoblang [2, 52 b.].
   

_b  x ,



Y  ^ x  a ,



^ a  b ,

agar agar aks

x  0,

x  0,

holda .

Bu misol natija x ning qiymatiga bog‘liq shart bilan berilgan va masala quyidagicha so‘zlar orqali ifodalangan algoritm asosida aniqlanadi:

agar x > 0 bo‘lsa, u holda u = b - x bo‘ladi, aks holda; agar x < 0 bo‘lsa, u holda u = x + a, aks holda u = a+ b.

Avvalo, birinchi shart tekshiriladi va agar u bajarilsa, y = b - x amal

bajariladi, aks holda _Y

_ x  a ,





agar

x  0,
munosabat hisoblanadi.

_ a  b ,

aks

holda .

Bu fikrlar quyidagi blok-sxemada o‘z aksini topgan (1.12-rasm).

1.12-rasm. Hisoblash blok-sxemasi

4. 4 Мавзу Sharti oxirida berilgan siklning sintaksisi

Do

Konstruktsiyalar

Loop While Shart

Bu sikl strtukturasini ishlatishda shart sikl oxirida tekshiriladi. Bu holatda sikl tanasi kamida bir marta bajariladi va undan keyin shart tekshiriladi.

1. Sharti oldinda berilgan sikl

Do ... Loop sikl konstruktsiyasining yana bir ko‘rinishi bor. Ular aw algi ko‘rilgan sikllar bilan bir xil, lekin sikl shartining qiymati False b o‘lguncha bajariladi.

Do Until Shart Konstruktsiya Loop

2. Sbarti oxlrida berilgan sikl

Do

Konstruktsiya

Loop Until Shart

Sikldan shartsiz chiqib ketish sharti oldinda va oxirida berilgan sikllaming tuzilmasi uchun Exit Do sintaksisiga ega. Exit buyrug‘i siklning bajarilishini yakunlaydi va boshqarishni sikldan keymgi konstruktsiyaga beradi.

5. 
   misoI: Shartli sikl tuzilmasini ishlatisb (shart sikl tanasi bajarilishidan oldin tekshiiiladi)
   

Kvadrat berilgan. Kvadrat tomoni 2 ga teng. Kvadrat markazi dekart koordinatalari sistemasining (0,0) nuqtasida joylasgan. Siklda kvadrat ichidan tasodifiy nuqta olinadi. Nuqta markazlari (0,0) nuqtada va radiuslari Rl=0,5; R2 =1,0 bo‘lgan ikkita konsentrik aylanadari tashkil topgan halqaga tegishliligini tekshirish kerak. Quyida shartlaming biri bajarilsa, sikl to ‘xtatiladi.

• 
  Tasodifiy olingan nuqtalaming soni 300 ga teng boisa.
  
• 
  Halqaga tegishli bo‘lgan nuqtalar soni 50 ga teng bo‘lsa.
  

Nuqtalarning umumiy soni va halqaga tegishli bo*lgar nuqtalaming soni chop etiladi.

Algoritmi

1. 
   К1 - aniqlanadigan nuqtalaming tartibi. Siklga kirishdan oldi unga nol qiymatini berish lozim.
   
2. 
   K2 - halqaga tushuvchi nuqtalar soni. Siklga kirishdan oldi unga nol qiymatini berish lozim.
   
3. 
   Sikl sarlavhasi. К1 < 300 va K2 < 50 shartlarini tekshirisl
   
4. 
   Agar teksirish natijasi True bo‘lsa, К1 =К1 + 1 iteratsiyasi
   

_malgam oshirish.

(x,y) nuqtasi koordinatalarini topish

-1.0 < x < +1.0, -1.0 < у < +1.0

Nuqtaning 0.25 < x: + y2 < 1.0 halqasiga tegishliligini tekshir

Agar K2 =K2 + 1 sharti bajarilsa, 3 punktga o‘tish

5. 
   Kl, K2 larni chiqarish
   

10.15-rasm

Ob’yekt	Xossasi	0 ‘ntatilgan qiymatlari
Forml	Caption	Sharti oldinda berilgan sikl
Labell	Caption	Nuqtalar soni
Label2	Caption	Halqaga tushishlar soni
Commandl	Caption	Ishga tushirish
Command2	Caption	Dasturdan chiqish
Textl, Text2	Text	Text xossasi maydonini tozalash

Halqaga tushish soni

^{::::.... . ^ i : : : : : :} : : ¥ r A i ri:
1 *1 ’ - ’

10.16-rasm

Blok-sxemasi

Dastur kodi

Option Explicit

Private Sub Commandl_Click() Dim K l, K2 As Integer

Dim X, Y, D As Single К1 = 0

K2 = 0

Do While (К1 <= 300) And (K2 <= 50)

X = 2# * Rnd - l# Y = 2 # * Rnd - l# К1 = К1 + 1

D = X * X + Y * Y

If (D > 0.25) And (D < l#) Then K2 = K2 + 1

Loop

TextLText = Str(Kl) Text2.Text = Str(K2) End Sub

Private Sub Command2_Click() End

End Sub

Private Sub Form_Load() Randomize

End Sub

. Nuqtalar soni

8 7
: Halqaga tiishish soni

51


^{Ishga tushirish} Chiqish


10.17-rasm

5. misol: Shartli sikllarnlng tuzilmasiiii khbti^ (sikl tanasi bajarilganidan so‘ng shartni tekshirish)

Tasodif sonlar datchigi yordamida 0 dan 1000 gacha bo‘lgan oraliqdan butun sonni olish. Urinishlar 950 dan katta bo‘lgan qiymatni olguncha davom etadi. Olingan natijani va urinishlar sonini natijaga chiqarish кегак.

Algoritmi

1. 
   К - urinishlar soni - siklga kirisgdan oldin unga nol qiymatini berish
   
2. 
   Sikl sarlavhasini kiritish
   
3. 
   Sikl iteratsiyasi formulasmi kiritish K = K + 1
   

A =1000*int(Rnd) tasodif sonini aniqlash

4. 
   Agar А ? 950 bo‘lsa, 3-bosqichqa o‘tish
   
5. 
   А, К lami chiqarish
   

10.18-rasm

Ob’yekt	Xossasi	0 ‘rnatilgan qiymatlari
Forml	Caption	Sharti oxirida berilgan sikl
Labell	Caption	Tasodifiy son
Label2	Caption	Urinishlar soni
Commandl	Caption	Ishga tushirish
Command2	Caption	Chiqish
Textl, Text2	Text	Text xossasi maydonini tozalash

10.19-rasm

Blok-sxemasi

5 мавзу






s=1+2+3+4+5+ ...+n hisoblash algoritm blok sxemasini tuzish

6 - Мавзу

sharti avval tekshiriladigan (sharti oldin kelgan «toki») takrorlanish jarayoni, bu maxsus WHILE operatori orqali amalga oshiriladi;

 sharti keyin tekshiriladigan («…gacha») takrorlanish jarayoni, bu jarayonni maxsus REPEAT operatori orqali amalga oshiriladi;


parametrli takrorlanish jarayoni, bu jarayon maxsus FOR operatori yordamida amalga oshiriladi.

Yuqorida keltirilgan jarayonlarga alohida- alohida to`xtalib o`tamiz.

Sharti avval tekshiriladigan takrorlanish jarayoni

Takrorlauvchi jarayonning bu ko`rinishi takrorlanish soni oldindan noma’lum bo`lgan hollarda, ya’ni takrorlanishdan chiqish ma’lum shartga bog`liq hollarda ishlatiladi. Takrorlanishning bu jarayonida takrorlanishdan chiqish sharti takrorlanish tanasini bajarishdan oldin tekshiriladi. Ushbu operatorning ko`rinishi quyidagichadir:

WHILE <mantiqiy ifoda > DO < operatorlar > ;

bu yerda, while – toki, do – bajarish ma’nosini anglatuvchi xizmatchi so`zlar, operatorlar takrorlanish tanasini belgilaydi. Takrorlanish tanasida bitta yoki bir necha opeatorlar guruhi bo`lishi mumkin. Bunda operatorlar guruhi, begin va end ga olib yoziladi.

1-misol. a haqiqiy son berilgan bo`lsin. Shunday eng kichik butun musbat k sonini topish talab qilinsinki, bu son

3 ^k > a

shartni qanoatlantirsin.

Yechish. Masalaning dasturini tuzish uchun 3^k ifodaning qiymatini saqlaydigan qo`shimcha o`zgaruvchi kattalik kiritishimiz lozim. Agar uni S bilan belgilasak, u holda k=0 da S=1 dan boshlab, bitta qadam bilan o`zgarishda yuqoridagi formulani S=S*3 rekkurent formula bilan almashtiramiz. U holda takrorlanishdagi hisobdan chiqish sharti S > a bo`ladi.

Dasturni tuzamiz.

Program wel;

Var k: integer; S, a: real;

Begin

S:= 1; k:= 0; a:= 30;

While S<= a do

begin

S:= S*3; k:= k+1;

Writeln(‘k=‘, k, ‘S=’, S)

end

End.

Natijada a = 30 son uchun eng kichik k son 4 ekan.