1 8-sinf geom yangi. 1-8-bet. 2015(boshi). p65



Download 2,81 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/50
Sana06.04.2022
Hajmi2,81 Mb.
#532146
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   50
Bog'liq
Geometriya. 8-sinf (2014, A.Rahimqoriyev, M.To\'xtaxo\'jayeva)

D
H
C
K
G
E
B
A
F
184
5- TEST


107
1. Ayalana haqida boshlang‘ich ma’lumotlar.
T a ’ r i f .
Tekislikning berilgan nuqtadan bir xil masofaga uzoqlashgan
barcha nuqtalaridan iborat shakl 
aylana
deyiladi.
Aylana tekislikda berilgan 
O
nuqtadan baravar uzoqlikda joylashgan nuqta-
lardan tuzilgan. Berilgan 
O
nuqta 
aylananing markazi
deyiladi.
Aylananing ixtiyoriy nuqtasini uning markazi bilan tutashtiruvchi kesma
aylananing 
radiusi
deyiladi. Aylana nuqtasini uning markazi bilan tutashtiruvchi har
qanday kesma radius bo‘ladi. Odatda, 
O
markazli va 
R
radiusli aylana quyida-
gicha belgilanadi: (
O

R
) (185-

rasm)
.
Aylananing ixtiyoriy ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma 
vatar
deyiladi.
Aylananing markazidan o‘tuvchi vatar uning 
diametri
deyiladi (185-
b
rasm).
2. Markaziy burchak.
T a ’ r i f .
Uchi aylananing markazida bo‘lgan
burchak 
markaziy burchak
deb ataladi.
Umumiy uchi aylananing 
O
markazida bo‘lgan
ikki nur 
OA
va 
OB
ikkita markaziy burchakni belgi-
laydi. Aylanadagi 
A
va 
B
nurlar uni ikki yoyga
ajratadi. Bu yoylarni bir-biridan farq qilish uchun har
birida bittadan oraliq nuqta (yoyning uchlaridan
farqli) yoki lotincha kichik harf bilan belgilanadi
hamda 
ACB 
(yoki 
AnB
) va 
ADB
(yoki 
ApB
) yoylar
4- §.
AYLANA
3 3- m a v z u .
AYLANA. MARKAZIY BURCHAK
O
markazli, 
R
radiusli
aylana, ya’ni (
O

R
)
O
R
A
CD
va 
EF
–
vatarlar,
AB
– diametr
C
D
A
B
E
F
O
vatar
vatar
diametr
a
b
O
A
B
F
AOB
– markaziy
burchak
C
D
p
n
185
186


108
haqida gapiriladi (186- rasm). Bu yoylarni bunday belgilash qabul qilingan:
»
ACB
(yoki 
»
AnB
) va 
»
ADB
(yoki 
»
ApB
). Ayrim hollarda yoy oraliq nuqtasiz
belgilanadi: 
»
AB
(ikki yoydan qaysi biri haqida gap ketayotgani ma’lum bo‘l-
ganda).
Agar yoyning uchlarini tutashtiruvchi kesma aylana diametri bo‘lsa, yoy
yarim aylana 
deyiladi. 187-
b
rasmda ikkita yarim aylana tasvirlangan, ulardan biri
alohida ajratib ko‘rsatilgan.
3. Aylana yoyining burchak kattaligi.
T a ’ r i f .
Aylana yoyining burchak kattaligi
deb, aylananing shu yoyga
mos markaziy burchagining kattaligiga aytiladi.
Aylana yoyini graduslarda o‘lchash mumkin. 
Agar O markazli aylananing
AÑB yoyi yarim aylanadan kichik yoki yarim aylanaga teng bo‘lsa, u holda uning
gradus o‘lchovi AOB markaziy burchak gradus o‘lchoviga teng hisoblanadi 
(187-
a,
b
rasm). 
Agar AÑB yoy yarim aylanadan katta bo‘lsa, u holda uning gradus
o‘lchovi 
360°
–

AOB
ga teng hisoblanadi 
(187-
d
rasm).
Bundan, 
oxirlari umumiy bo‘lgan aylana ikki yoyining gradus o‘lchovlari
yig‘indisi 360° ga tengligi 
kelib chiqadi.
Ma’lumki, ikki burchakning kattaliklari teng bo‘lganda va faqat shundagina
u burchaklar teng bo‘ladi.
M a s a l a .
O
n u q t a – a y l a n a m a r k a z i ,

AOB
=
115°, 
»
BC
=
»
AB
(188- rasm). 
AOC
burchakni
toping.
Y e c h i l i s h i .
AOB
burchak aylananing marka-
ziy burchagi
AB
yoy yarim aylanadan kichik, shuning
uchun 
»
AB
= ∠
AOB
=
115°. Masala shartiga ko‘ra,
»
BC
=
»
AB
, va demak
BC
yoy 115° ga teng.
»
ABC
=
»
AB
+
»
BC
=
230° > 180°, ya’ni 
ABC
yoy yarim
aylanadan katta, shuning uchun

AOC
=
360°

»
ABC

360°

230°
=
130°.
J a v o b :

AOC
=
130°.
»
ACB
=
F
AOB
»
ACB
= 180°
»
ACB
= 360° –
F
AOB
O
A
B
C
O
A
B
C
O
A
B
C

Download 2,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish