1. 8-mavzu. Muxandis xodimlar faoliyati samaradorligini oshirishda hissiy-irodaviy va shaxs xususiyatlarning o’rni

Emotsiya.

Emotsiya.

• Emotsional jarayonlar, holatlar yoki, qisqacha aytganda, emotsiya hissiy kechinmalarning o’ziga xos shakllaridan biri. Emotsiya u yoki bu hissiyotning inson tomonidan bevosita kechirilishi (kechishi) jarayonidan iborat.

Kayfiyat

• Shaxsning xatti-harakatlariga va ayrim ruhiy jarayonlariga muayyan vaqt davomida tus berib turuvchi emotsional holat kayfiyat

• Stress, psixologik ta’rifiga ko’ra, affektiv holatga yaqin turadigan, lekin davomiyligiga ko’ra kayfiyatga yaqin bo’lgan his- tuyg’ular boshdan kechirilishining alohida shakli bo’lib, kuchli hayajonlanish (stress) holati (inglizcha «stress»– tazyiq ko’rsatish, zo’riqish degan so’zdan olingan)dan yoxud hissiy zo’riqishdan iboratdir

• Hissiyotlar boshqa bilish jarayonlaridan farqli bosh miya po‘stining faoliyatidan tashqari organizmning ichki a’zolari faoliyati bilan ham bog‘liqdir

• Hissiyotlar vegetativ nerv tizimining faoliyati bilan ham bog‘liqdir. Chunonchi, odam qattiq uyalgan paytida qizarib ketadi, qattiq qo‘rqqan paytida esa rangi o‘chib, qaltirab ketadi, hattoki odamning ovozida ham o‘zgarish

 

 

• hissiy tus sifatidagi ruhiy jarayonlar Hissiyot ko‘pincha ning o‘ziga xos tomoni tariqasida namoyon bo‘ladi. Yoqimli suhbatdosh, kulgili voqea, yoqimsiz hid, zerikarli kitob, ko‘ngildagi mashg‘ulot, xushchaqchaq sayohat, og‘ir ish

• emotsiyalar o‘zining ta’sirchanligi bilan bir-biridan ajralib turishiga qaramay, bunday sifatni hissiy holatlar stenik (yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib, kuch degan ma’noni anglatadi) xususiyatli deyiladi. Bunda emotsiyalar dadil xatti-harakatlarga, mantiqiy mulohazalarga, nisbiy izlanishlarga kuch-quvvat, qanoat bag‘ishlaydi. Ba’zi hollarda emotsiyalar o‘zining sustligi, motorli, kuchsizligi bilan tavsiflanadi. Bunday hissiy holat astenik (yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib, kuchsizlik, zaiflik ma’nosini bildiradi)

• Kayfiyat tushunchasiga psixologik manbalarda turli nuqtayi nazardan yondashilgan taqdirda ham mazmunan ular bir xillikni anglatadi.

• Affekt tushunchasiga berilgan ta’riflarga asosiy e’tiborni qaratadigan bo‘lsak, bu ham shaxsning kuchli emotsional holatlari bilan bog‘liqdir. Affekt lotincha so‘z bo‘lib, ruhiy hayajon, ehtiros degan ma’noni anglatadi. Affektlar ko‘pincha to‘satdan paydo bo‘ladi va ba’zan bir necha minut davom etadi. Affekt holatida kishi ongini tasavvur qilish, fikr qilish qobiliyati torayadi, susayib qoladi.
• Stress tushunchasining mazmun-mohiyati borasida qator ta’riflar uchraydi. Stress inson organizmining haddan tashqari zo‘riqishi natijasida paydo bo‘ladigan tanglik jarayonidir