1-2-mavzular

Professional software development

Ko'p odamlar dastur yozadilar. Biznes bilan shug'ullanuvchi odamlar o'z ishlarini soddalashtirish uchun elektron jadval dasturlarini yozadilar; olimlar va muhandislar o'zlarining ilmiy ishlariga oid ma'lumotlarini qayta ishlash uchun dasturlar yozadilar; havaskorlar o'z qiziqishlari va zavqlanishlari uchun dasturlar yozadilar. Biroq, dasturiy ta'minotni ishlab chiqishning ko'pi professional faoliyat bo'lib, unda dasturiy ta'minot biznes maqsadlarida, boshqa qurilmalarga kiritish uchun axborot tizimlari va kompyuter yordamida loyihalash tizimlari kabi dasturiy mahsulotlar sifatida ishlab chiqiladi. Asosiy farqi shundaki, professional dasturiy ta'minot ishlab chiquvchi o’zidan tashqari boshqalar foydalanishi uchun mo'ljallangan bo’ladi va ushbu dasturiy ta'minotlar odatda bitta dasturchi emas, balki jamoalar ishlab chiqadi. U uzoq vaqt davomida qo’llab quvvatlanadi va o'zgartirilib boriladi.
Dasturiy injiniring individual dasturlashdan ko'ra professional dasturiy ta'minotni ishlab chiqishga ko’proq mo'ljallangan. U dastur spetsifikatsiyasi, loyihasi va evolyutsiyasini qo'llab-quvvatlovchi texnikalarni o'z ichiga oladi. Dasturiy injiniringi asosiy tushunchalari 1.1-rasmda berilgan.

Dasturiy ta’minot	Kompyuter dasturlari va unga tegishli hujjatlar. Dasturiy ta'minot mahsulotlari ma'lum bir mijoz uchun ishlab chiqiladi yoki umumiy bozor uchun ham ishlab chiqilishi mumkin.
Yaxshi dasturiy ta’minotning attributlari	Yaxshi dasturiy ta'minot foydalanuvchiga kerakli vazifalarni bajarishi va unumdorlikni ta'minlashi va texnik xizmat ko'rsatishi, ishonchli va foydalanishga qulay bo'lishi kerak.
Dasturiy injiniring	Dasturiy injiniring - bu dasturiy ta'minot ishlab chiqarishning barcha jihatlari bilan bog'liq bo'lgan muhandislik intizomi bo'lib, u dastlabki kontseptsiyadan boshlab to foydalanish va texnik xizmat ko'rsatishgacha bo’lgan jarayonlarni qamrab oladi.
Dasturiy injiniringni asosiy faoliyatlari	Dasturiy ta'minot spetsifikatsiyasi, dasturiy ta'minotni ishlab chiqish, dasturiy ta'minotni tekshirish va dasturiy ta'minot evolyutsiyasi
Dasturiy injiniring fanining informatika fanidan farqi	Informatika fani nazariya va asosiy tushunchalarga e'tibor beradi; Dasturiy injiniring esa foydali dasturiy ta'minotni ishlab chiqish va etkazib berishning amaliy jihatlari o’rganadi.
Dasturiy injiniring bilan Tizim injiniringgini farqi	Tizim injiniringgi apparat, dasturiy ta'minot va jarayon injiniringgini o’z ichiga oluvchi kompyuterga yo’naltirilgan tizimlarni ishlab chiqishga mo’ljallangan. Dasturiy injiniringgi ushbu umumiy jarayonning bir qismi hisoblanadi.
Dasturiy injiniringning asosiy muammolari	Dasturiy ta’minotlarning xilma-xilligi, ularni ishlab chiqish muddatlarini qisqartirish talablari, hamda ishonchli dasturiy ta'minotlarni ishlab chiqishga talablarning oshishi bilan bog'liq.
Dasturiy injiniringning uchun sarflanadigan xarajalar	Dasturiy ta'minot xarajatlarining taxminan 60% ishlab chiqish xarajatlari, 40% testlash xarajatlari hisoblanadi. Maxsus dasturiy ta'minotni modifikasiya qilish uchun ketadigan xarajatlar ko'pincha ishlab chiqish xarajatlaridan oshib ketadi.
Eng yaxshi dasturiy injiniring texnikasi va usullari	Barcha dasturiy ta'minot loyihalari professional tarzda boshqarilishi va ishlab chiqilishi kerak, lekin har xil turdagi tizimlar uchun turli xil usullar mos keladi. Masalan, o'yinlar har doim bir nechta prototiplar yordamida ishlab chiqilishi kerak, xavfsizlikni nazorat qilish tizimlari esa to'liq va tahlil qilinadigan spetsifikatsiyani ishlab chiqishni talab qiladi. Hamma narsaga mos keladigan usullar va uslublar aslida yo'q hisoblanadi.
Internet dasturiy injiniringiga bo’lgan ta’siri	Internet nafaqat ulkan, yuqori darajada taqsimlangan, xizmat ko'rsatishga yo’naltirilgan tizimlarning rivojlanishiga olib keldi, shuningdek, dasturiy ta'minot iqtisodiyotini o'zgartirgan mobil qurilmalar uchun "ilova" sanoatini yaratilishiga ham turtki bo’ldi.

Ko'pchilik dasturiy ta'minotni kompyuter dasturlari tushunchasiga sinonim so'z deb o'ylaydi. Lekin, dasturiy injiniring haqida so’z ketganda, dasturiy ta'minot nafaqat dasturlarning o'zi, balki ushbu dasturlarni foydali qilish uchun zarur bo'lgan barcha tegishli hujjatlar, kutubxonalar, qo'llab-quvvatlovchi veb-saytlar va konfiguratsiya ma'lumotlari ham kiradi. Professional ishlab chiqilgan dasturiy ta'minot tizimi ko'pincha bittadan ko’p dasturlardan iborat bo’ladi. Tizim ushbu dasturlarni teslash uchun ishlatiladigan bir nechta alohida dasturlar va konfiguratsiya fayllaridan iborat bo'lishi mumkin. U tizimning tuzilishini tavsiflovchi tizim hujjatlarini, tizimdan foydalanish hujjatlari va foydalanuvchilarning so’nggi versiyasi maʼlumotlarini yuklab olishlari uchun veb-saytlarni oʻz ichiga olishi mumkin.

Agar inson o'zi uchun dastur yozayotgan bo'lsa, o’zidan boshqa hech kim foydalanmaydi va dastur qo'llanmalarini yozish, dastur loyihasini hujjatlashtirish va hokazolar haqida tashvishlanish shart emas. Biroq, agar boshqalar ham foydalanadigan va boshqa dasturchilar ham o'zgartira oladigan dasturiy ta'minotni ishlab chiqilayotgan bo’lsa, odatda qo'shimcha ma'lumotni, shuningdek dastur kodini taqdim etishingiz kerak.
Dasturiy ta'minot muhandislari dasturiy mahsulotlarni, ya'ni mijozga sotilishi mumkin bo'lgan dasturiy ta'minotlarni yaratadilar. Ikki xil turdagi dasturiy mahsulotlar mavjud:

1. 
   Umumiy mahsulotlar. Bu dasturlash bilan shug’ullanuvchi tashkilot tomonidan ishlab chiqarilgan va ularni sotib olishga qodir bo'lgan har qanday mijozga ochiq bozorda sotiladigan mustaqil tizimlar hisoblanadi. Ushbu turdagi mahsulotlarga mobil qurilmalar uchun ilovalar, ma'lumotlar bazalari kabi shaxsiy kompyuterlar uchun dasturlar, matn muharrirlari, chizmachilik paketlari va loyihalarni boshqarish vositalari kiradi. Ushbu turdagi dasturiy ta'minot kutubxona axborot tizimlari, buxgalteriya tizimlari yoki stomatologik yozuvlarni saqlash tizimlari kabi ma'lum bir bozor uchun mo'ljallangan "vertikal" ilovalarni ham o'z ichiga oladi.
   
2. 
   Buyurtma qilingan dasturiy ta'minotlar. Bular ma'lum bir mijoz tomonidan buyurtma qilingan va ishlab chiqilgan tizimlardir. Dasturiy ta'minot yaratuvchisi dasturiy ta'minotni ushbu mijoz uchun ishlab chiqadi va o’rnatib beradi. Ushbu turdagi dasturiy ta'minotga elektron qurilmalarni boshqarish tizimlari, muayyan biznes jarayonini qo'llab-quvvatlash uchun yozilgan tizimlar va havo harakatini boshqarish tizimlarini misollar keltirish mumkin.
   

Ushbu turdagi dasturiy ta'minot o'rtasidagi muhim farq shundaki, umumiy mahsulotlarda dasturiy ta'minotni ishlab chiquvchi tashkilot dasturiy ta'minot spetsifikatsiyasini nazorat qiladi. Bu shuni anglatadiki, agar ular dasturni modifikasiya qilish muammolariga duch kelsa, ular ishlab chiqilishi kerak bo'lgan joylarini qayta ko'rib chiqishlari mumkin. Maxsus mahsulotlar uchun spetsifikatsiya dasturiy ta'minotni sotib olayotgan tashkilot tomonidan ishlab chiqiladi va nazorat qilinadi. Dastur ishlab chiquvchilari ushbu spetsifikatsiyaga muvofiq ishlashi kerak.
Biroq, tizim turlari o'rtasidagi farq tobora kamayib bormoqda. Ko'p tizimlar umumiy mahsulot asosida yatilmoqda, keyinchalik ular mijozning talablariga moslashtiriladi. SAP va Oracle tizimlari kabi Korxona resurslarini rejalashtirish (Enterprise Resource Planning (ERP)) tizimlari bu yondashuvlarini misol sifatida ko’rish mumkin. Bu erda biznes qoidalari va jarayonlari, talab qilinadigan hisobotlar va boshqalar haqidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan yirik va murakkab tizim kompaniya uchun moslashtirilgan bo’ladi.
Professional dasturiy ta'minotning sifati haqida gapirganda, dasturiy ta'minotni ishlab chiquvchilardan tashqari boshqalar tomonidan ham qo'llanilishi va o'zgartirilishini hisobga olishimiz kerak. Dasturiy ta’minot sifati nafaqat uning nima qilishi bilan bog'liq narsa emas. Aksincha, u ishlayotganda dasturiy ta'minotning xatti-harakatlari, tizim dasturlari va tegishli hujjatlarning tuzilishi va tashkil etilishini ham o'z ichiga olishi kerak. Bu dasturiy ta'minotning sifati yoki ishlamaydigan atributlarida aks etadi. Ushbu atributlarga misol sifatida dasturiy ta'minotning foydalanuvchi so'roviga javob berish vaqti va dastur kodining tushunarliligi kiradi.
Dasturiy ta'minot tizimining o'ziga xos xususiyatlar to'plami, shubhasiz, uning qo'llanilishiga bog'liq. Masalan, samolyotni boshqarish tizimi xavfsiz bo'lishi kerak, interaktiv o'yin sezgir bo'lishi kerak, telefonni almashtirish tizimi ishonchli bo'lishi kerak va hokazo. Bularni 1.2-rasmda professional dasturiy ta'minot tizimining muhim xususiyatlari berilgan.

DT xususiyatlari	Tasnifi