1-2-ma’ruza

2. Oqova suvlarni oqizish tarmog’ining tulish darajasi va tezligini aniqlash 
Oqova  suvlar  okizish  tarmoqlarda  to’lmagan  holda  oqizdiriladi.  To’lish
 
darajasi  (h/d  yoki      h/H)  deb  aylana  quvurlarda  suv  sathining  (h  )  quvur 
diametrining (d )  yoki boshqa shakldagi kollektorlarda suv sathining (h ) kollektor 
balandligining  (H  )  nisbatiga  aytiladi.  Bu  ko’rsatgich  mehyorlangan  bo’lib 
quyidagi  jadvalda  keltirilgan.  Hisobli  oqova  suvlar  sarfini  o’tkazishga 
mo’ljallangan  to’lish  darasiga  hisobli  to’lish  darajasi  deyiladi.  To’g’ri  burchakli 

---

kanallarda to’lish darajasi  0,75 dan oshmasligi kerak. Atmosfera va umumoqizuv 
oqova suvlarni oqizish tizim tarmoqlari  to’la oqizishga hisoblanadi. 
Oqova  suvlar  tarkibida  ko’p  miqdorda  suvda  erigan  va  erimagan,  turli 
o’lchamga  ega  iflosliklar  mavjud.  Maishiy  oqova  suvlarni  oqizish  tizim 
tarmoqlariga har bir kishidan kecha kunduzda o’rtacha hisobda  0,065 kg erimagan 
moddalar tashlanadi. Maishiy qattiq chiqindilar tashlanganda bu ko’rsatgich 0,1 kg 
gacha  oshadi.    Oqimning  tezligi  pasayishi  natijasida  quvurlarda  bu  moddalar 
cho’kma sifatida tushib tarmoqlarni o’tkazish qobiliyatini pasayishga, tarmoqlarni 
yopilib  qolishiga  olib  keladi.  SHuning  uchun  normal  ishlab  turgan  tarmoqlarda 
qattiq zarrachalar to’xtovsiz ravishda uzatilishi zarur. Qattiq zarrachalarni tashish 
qobiliyati oqimning harakat tezligiga bog’liq. Quvurlarda cho’kma tushib qolishini 
oldini  olish  maqsadida  oqova  suvlarning  minimal  tezliklari  cheklangan.  Bu 
tezliklar    jadvalda keltirilgan. 
     Tindirilmagan  oqova  suvlarning  bosimli  o’tkazgichlardagi  va  dyukerlardagi 
tezligi  1  m/sek  dan  ortiq  bo’lishi  zarur.  Biologik  tozalangan  oqova  suvlarning 
quvur va ariqlardagi (lotok)  minimal tezligini 0,4 m/sek qabul qilish ruxsat etiladi. 
     Oqova  suvlarning  metall  quvurlardagi    maksimal  tezligi    8  m/sek,  nometall 
quvurlarda  esa  4  m/sek  dan  oshmasligi  kerak.  Atmosfera  oqova  suvlari  uchun  bu 
qiymatlar 10 va 7 m/sek ga teng. 
To’lish darajasi va minimal tezliklarni aniqlash jadvali 
     Quvur 
diametri, mm 
h/d to’lish darajasidagi minimal tezliklar, m/sek 
0,6 
0,7 
0,75 
0,8 
150…250 
0,7 
- 
- 
- 
300…400 
- 
0,8 
- 
- 
450…500 
- 
- 
0,9 
- 
600…800 
- 
- 
1,0 
- 
900 
- 
- 
1,15 
- 
1000…1200 
- 
- 
- 
1,15 
1500 
- 
- 
- 
1,3 
≥1500 
- 
- 
- 
1,5 
     Ochiq havzalarga tashlanadigan atmosfera va sanoat oqovalarining kanallardagi 
tezliklari  quyidagi  jadvalga binoan qabul qilinadi. 
Qo’shilish kanallaridagi tezliklarni aniqlash jadvali 
Qirg’oqlarning tuzilishi 
0,4...1,0 m chuqurlikdagi oqimning maksimal 
tezligi, m/sek 
Beton plitalar bilan qoplangan 
4 
Ohaktosh, qumtuproq 
4 
CHimlangan: 
 
1,0 
Butun yuzasi 
Devorsimon 
1,6 
Tosh bilan qoplangan: 
 
2,0 
Bir qatlam 
Ikki qatlam 
3,0…3,5 

---

- oqova suvlarning tezligi 0,4 m/sek dan kichik bo’lsa 0,85 koeffitsient bilan,  1,0 
m/sek dan katta bo’lganda 1,25 koeffitsient bilan qabul qilinadi