1-2-ma’ruza

Ehtiyot qiladigan armaturalar
 uchun teskari klapanlar qabul qilinadi, ularning diametri 
50—1000 mm bo’lib 0,25—4,0 MPa bosimga mo’ljallangan. 
Hozirgi  vaqtda  yopilishi  boshqariladigan,  diametri  200—1000  mm  bo’lgan  teskari 
klapanlar  ishlab  chiqarilmoqda.  Ular  tarmoqlarda  suvning  teskari  oqimi  paydo  bo’lganda, 
quvurlarni zarbasiz o’chirish uchun muljallangan va avtomatlashtirilgan nasos shahobchalariga 
o’rnatiladi. 
Suv  tahminoti  tizimlarini  tanlangan  tartibda  ishlashini  tahminlash  uchun  suv  bosimlari 
klapanlar  yordamida,  shu  bilan  birga  bosimni  boshqarish  qurilmalari  yordamida  boshqarib 
turiladi.  Bosim  boshqaruvchilariga  aylanadigan  to’siqlar  va  halqali  zulfinlar  asos  bo’ladi. 
Boshqaruvchilar tuzish konstruksiyasiga ko’ra,  bosimni  «o’zidan  oldin»  yoki  «o’zidan  keyin» 
avtomatik ravishda ushlab turishi mumkin. Boshqaruvchilarning ikkala turi ham cho’yandan 
richagli flansli kilib tayyorlanadi. Bosimga chidamliligi 1,6 MPa. 
Tuzilishi bo’yicha ikkala turdagi bosim boshqaruvchilari asosan bir xil (o’zidan oldin) 
bo’lib,  bosim  boshqaruvchida  ikki  seksiyali  klapani  pastdan  yuqoriga  (klapan  ko’tarilganda), 
o’zidan keyin bosim boshqaruvchida yuqoridan pastga (klapan pastga tushganda) yopiladi. 
Suv  uzatish  va  taqsimlash  tizimi  bir  maromda  ishlash  sharoitini  yaratish  maqsadida 
quvurlarda aerattsionli qurilmalar o’rnatiladi. Ular quvurlarning yuqori nuqtalarida yig’ilgan 
havolarni chiqarish maqsadida o’rnatiladi. 
Suv uzatish va tarqatish tarmog’idagi quvurlardan  avtomatik ravishda kam hajmdagi 
havoning  chiqarish  uchun  vantuzlar  qo’llaniladi  (2-rasm).  Quvurlardagi  katta  hajmdagi 

---

havoni  tashqariga  avtomatik  ravishda  chiqarish  uchun  havo  chiqaruvchi  va  kirituvchi 
avtomatik klapanlardan foydalanalidi. Havo kirituvchi va siqib chiqaruvchi klapanlar (vakuumga 
qarshi  klapan),  ularda  vakuum  hosil  bo’lsa,  suv  uzatish  quvurlariga  avtomatik  ravishda  havo 
kiritish,  quvurlarda  vakuum  hosil  bo’lganda  pastidagi  yupqa  devorli  quvurlarni 
deformatsiyadan  va  gidravlik  zarbadan  saqlash,  shu  bilan  birga  suv  uzatuvchi  ayrim 
bo’limlarning suvini oqizishda ularga havo kiritish uchun ishlatiladi.