1-2-ma’ruza

3-rasm. Ketma – ket mintaqalashtirish shakli. 
 
 
4-rasm. Parallel mintaqalashtirish shakli. 
 
Ketma  –  ket  joylashtirilganda  joyning  ta’minlash  tarmog’i  ikkita  ketma  –  ket 
birlashtirilgan  tarmoqga  bo’linadi.  Ikki  mintaqa  orasidagi  chegara  b  –  b  tarmoqdagi  eng 

---

yuqori  ruxsat  etilgan  bosim 
i
H
  qiymat  bo’yicha  aniqlanadi.  Tarmoqning  pastki 
mintaqasida xam bosim 
i
H
 ruxsat etilganidan oshmasligi shart. 
Suv bosh nasosdan 
I
Q
 + 
II
Q
miqdorida uzatiladi, bu sarf ikkita mintaqani ta’minlab 
beradi va zonalar orasida suv qayta  ko’tarilishini hisobga olib N bosim ostida uzatiladi. Bu 
yerda  ikkinchi  mintaqa  uchun  nasos  bekatida  NSH  joylashtiriladi.  U  pastki  mintaqadagi 
tarmoqdan Q
II
 miqdorda suv oladi va N
n
 bosim ostida uning yuqori zona tarmog’iga uzatadi. 
SHunday  qilib,  yuqori  zonaning  suv  sarfi  tranzit  holatda  pastki  mintaqa  tarmog’i  orqali 
uzatiladi.  Parallel  zonalash  tizimida  umumiy  tarmoqlarni  pastki  va  yuqori  mintaqaga  bo’lish 
sharti  oldingisiga  o’xshash,  lekin  suv  bir  mintaqa  tarmog’iga  umumiy  bosh  nasos 
shahobchasida joylashtirilgan va har bir mintaqa uchun alohida nasos to’plamidan alohida suv 
uzatish  quvurlari  orqali  ta’minlanadi.  SHunday  qilib,  mintaqa  parallel  ishlaydi.  Yuqori 
mintaqaga suv uzatish quvurlari ko’pincha pastki mintaqaning maydonida yotqiziladi. 
Pastki  mintaqadagi  nasos  Q
I
  sarfni  N
;
  bosim  ostida  shu  mintaqaga  kerakli  miqdorda 
uzatadi:  yuqori  mintaqadagi  nasos  Q
II
  sarfni  ma’lum darajada  yuqori H
n
 bosimda uzatadi, 
chunki  ikkinchi  mintaqadagi  nasos  suvni  ma’lum  darajada  geometrik  balandlik  bo’yicha 
yuqoriga  uzatadi  va  uning  bosimiga  suv  uzatish  quvurlaridagi  bosim  pasayish  qiymati  katta 
miqdori kiradi. Parallel mintaqalashtirilganda bosimlar H qiymati birinchi zona uchun va H 
ikkinchi  mintaqa  uchun  (a-b  nuqtalarida  suv  uzatish  quvurlari  mintaqalari  maydonini 
birlashtiradi) ruxsat etilgan bosimdan oshmasligi kerak. Mintaqalashtirish tizimlari o’ziga xos 
afzallik va kamchiliklarga ega. 
Ketma-ket  mintaqalashtirish  tizimining  kamchiligi  shundaki,  alohida  qo’shimcha 
nasos shahobchasini qurishni talab etadi (har bir ortiqcha zona uchun), bu o’z o’rnida qurish 
va  ishlatish  uchun  sarflanadigan  mablag’ni  oshiradi.  Bu  tizim  parallel  zonalashtirishga 
nisbatan  kam  ishonchli,  chunki  parallel  mintaqalashtirishda  har  bir  mintaqaga  bir-biridan 
mustaqil suv yuboriladi. 
Parallel  mintaqalash  tizimining  kamchiligi uzatish quvurlarining  umumiy  uzunligi  oshib 
ketadi, natijada ularni qurish uchun sarflanadigan mablag’ ham oshadi. 

---