1. 1Bioekologik monitoring

Metrologiya va standartlashtirish sektori.
Navoiy viloyati Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish boshkarmasi Atrof muhitni monitoring qilish bo‘limi “Metrologiya va standartlashtirish” sektoritomonidan 2017 yilning o‘tgan davri maboynida boshqarma “Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish va chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish jamg‘armasi” tomonidan ajratilgan mablag‘lardan samarali foydalanish, Nazorat qiluvchi organlar faoliyatinimuvofiqlashtiruvchiRespublikaKengashining 2016 yil 29 noyabr№1 sonli xatiga asosanro‘yxatga kiritilganobyektlardainstrumental tahlil ishlari olib borish maqsadida asbob-uskunalarning holati bo‘yicha2017 yil aprel oyidao‘zaro O‘zbekiston RespublikasiUzstandart “Agentligi” Navoiy viloyat bo‘limibilan“O‘lchov asbob-uskunalarni doimiy davlat qiyoslovidan o‘tkazish”Reja–jadvaliga asosan asbob-uskunalariDavlat qiyoslovidan o‘tkazildi.
2018yil aprel oyida Respublika Uzstandart “Agentligi” tomonidan SRP-88 uskunasi, Navoiy sinov va sertifikatlashtirish markazi Davlat korxonasi tomonidan qiyoslovdan o‘tkaziladigan Aspirator, Ionomer (rNV-5), Gazanalizator “MЕTA”, Mikromanometr MMN-2400s, Psixrometr VIT-2, Elaklar jamlanmasi hamda Elektron tarozi (1000g) uskunalariqiyoslovdan o‘tkazildi.
Navoiy sinov va sertifikatlashtirish markazi Davlat korxonasi tomonidan qiyoslovdan o‘tkaziladigan 27 ta asbob-uskunalar ruyxatitalabnoma asosida ro‘yxati taqdim etildi.
Navoiy standartlashtirish va metrologiya boshkarmasi bilan Navoiy viloyati Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish boshkarmasi Atrof muhitni monitoring qilish bo‘limi (laboratoriya)ga tegishli me’yoriy xujjatlar aktualizatsiyadan o‘tkazildi.
Shunindek, Navoiy viloyat hududida O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo‘mitasi, Sog‘likni saqlash vazirligi va ichki ishlar Vazirligi hamkorlikdagi 1996 yil 31-martdagi № 12/79/137–sonli qo‘shma buyrug‘ini ijrosini ta’minlash hamda avtotransport vositalarining dvigatellaridan chiqayotgan chiqindi gazlarni atmosfera havosiga tashlanishini me’yorlashtirish maqsadida viloyathokimining 2017 yil 17 apreldagi F-32-sonli farmoyishi hamda Navoiy viloyati tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasining 2018 yilmart oyidagi buyrug‘i asosida viloyatda10 apreldan10 maygacha “Toza havo” tadbirinig 1-bosqichi va 10 avgustdan 10 sentyabrgacha “Toza havo” tadbirining 2-bosqichio‘tkazildi. Viloyat teleradikompaniyasi muxbirlari bilan hamkorlikda ko‘rsatuvlartayyorlanib efirga uzatildi.
“Toza havo” tadbirining 1-bosqichini samarali o‘tkazishmaqsadidabarcha tuman va shaxarlar bo‘limlari inspektorlari soz holdagi tutun o‘lchov uskunalari bilan to‘liq ta’minlandi. Avtoyo‘llarida jami 11 tako‘chma ekopostlar tashkil etilgan bo‘lib, tadbirning 1-bosqichi davomida postlarda 7750 ta, avtokorxonalarning kirish chiqish joylarida 3000 ta avtotransport vositalarining chiqindi gazlari miqdori o‘lchanishi belgilangan.

Xulosa

ATMning jadal ifloslanishi va bu ifloslanishlarning xavo oqimi, er usti va osti suvlari, tuprokdagi jarayonlar orqali transchegaraviy tarqalishi ekologik nazorat va ekologik monitoringni kontinental' va global (umumplanetar darajada tashkil etish zaruratini, yana ATMGMT vujudga kelishiga sabab bolgan.

O'zbekiston Davlat Tabiatni muxofaza qilish qomitasi taxliliy nazorat Davlat inspeksiyasi (ANIDI) Respublika boyicha xavo muhitini, tuproq va ochiq suv havzalari monitoringi yagona sxemasini yaratish boyicha ish olib boradi. U ikki yo'nalishda tashkil etiladi:
1. tabiiy atrof - muhitining sifat holatini kuzatish uning sifatiga bolgan ta`sirlar natijasidagi ozgarmshlarni istiqbolli kompleks baholash;
2. tabiat muhitlari boyicha ifloslantirish manbalarini xisobga olish;
Jamoatchilik ekologik monitoringini maqsadi ekologik axborotni axoliga etib borishini kuchaytirish, ya`ni davlat idoralari ega bolmagan ma`lumotlarni umumlashtirish, taxlil kilish, turli auditoriyalarga moslashtirib etkazishdan iborat.

Yurtimizda boshqa sohalar qatori ekologik barqarorlikni ta’minlash, aholining qulay tabiiy muhitga ega bo‘lishi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish, tabiiy resurslardan oqilona va samarali foydalanish, yuzaga kelayotgan ekologik muammolarning oldini olishva ularning salbiy oqibatlarini bartaraf etish masalalariga ham jiddiy e’tibor qaratib kelinmoqda.

Prezidentimizning 2017 yil 12 iyuldagi Oliy Majlis palatalari, siyosiy partiyalar va O‘zbekiston ekologik harakati vakillari bilan uchrashuvdagi ma’ruzasida hokimiyat vakillik organlari hamda siyosiy partiyalar va Ekologik harakatning o‘tgan davrdagi faoliyati tanqidiy ruhda tahlil etilib, islohotlarni chuqurlashtirish yuzasidan oldimizda turgan muhim vazifalar belgilab berildi. Xususan, Ekologik harakat hamda uning Qonunchilik palatasidagi deputatlik guruhining istiqboldagi vazifalari aniq ko‘rsatib o‘tildi.
Xo‘sh, o‘tgan davrda Ekoharakat hamda uning Qonunchilik palatasidagi deputatlar guruhi bundan qanday xulosalar chiqardi, boshqacha aytganda, faoliyatimizda qanday ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi?
Avvalo, sohaga oid yangi qonun loyihalari yaratish, mavjudlarini takomillashtirish, nazorat-tahlil faoliyatini bugungi talab darajasida kuchaytirish, uzluksiz ekologik ta’lim konsepsiyasini ishlab chiqish, ekologik nazoratning jamoatchi inspektorlari tizimini rivojlantirish, aholi ekologik madaniyatini yuksaltirishga qaratilgan tizimli ishlarni amalga oshirish, atrof-muhitga zararli ta’sir ko‘rsatuvchi obyektlarni va suv tozalash inshootlarini inventarizatsiyadan o‘tkazish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi qabul qilinib, hayotga izchil tatbiq etilmoqda.
O‘tgan davrda Ekoharakat deputatlari guruhi tomonidan qonunchilik tashabbusi asosida bitta yangi qonun hamda 8 ta qonunni takomillashtirishga qaratilgan qonun loyihalari ishlab chiqildi. Masalan, yangi tahrirdagi “O‘rmon to‘g‘risida”, Hayvonot dunyosini va o‘simlik dunyosini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to‘g‘risidagi qonun hujjatlari takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonunlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqidagi qonunlarqabul qilindi.
Shuningdek, “Qayta tiklanuvchi energiya manbalari to‘g‘risida”, “Chiqindilar to‘g‘risida”, “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida”, “Ekologik ekspertiza to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida”, “Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi qonun loyihalari tayyorlanib, Qonunchilik palatasiga kiritish mo‘ljallanmoqda.
Qonun loyihalarini ishlab chiqish, ular hayotiyligini ta’minlash maqsadida qonun ijodkorligi jarayoniga keng jamoatchilik, olimlar va ekspertlar jalb qilinayotgani muhim ahamiyat kasb etmoqda. Misol uchun, ushbu qonun loyihalarini ishlab chiqish jarayonida o‘tkazilgan 40 dan ortiq ishchi guruhlari tadbirlarida 230 dan zi±d taklif va mulohazalar o‘rtaga tashlandi. Birgina yangi tahrirdagi “O‘rmon to‘g‘risida”gi qonun loyihasi bo‘yicha 2017 yil iyul-avgust oylarida jamoatchilik vakillarini jalb etgan holda o‘tkazilganmuhokamalarda 110 dan ortiq takliflar, fikr va mulohazalar olindi.
Parlament hamda deputatlar faoliyati bilan yoshlarni keng tanishtirish, ularningEkoharakat deputatlari guruhi bilan doimiy muloqotini o‘rnatish maqsadida Ekoharakatning “Yoshlar qanoti” va O‘zbekiston ±shlar ittifoqi faollari bilan ochiq muloqotlar o‘tkazish, ularni guruh yig‘ilishlariga jalb etish ishlari tizimli ravishda amalga oshirib kelinayotir.
Parlament va deputatlik nazoratini samarali yo‘lga qo‘yish ham doimiy e’tiborimizda. Shu paytgacha 11 davlat hamda xo‘jalik boshqaruvi organlari funksional vazifalaridan kelib chiqqan holda, ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari bilan bog‘liq faoliyati ustidan ana shunday nazorat yo‘lga qo‘yildi.
Shuningdek, Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi bilan birgalikda ekologik xavfsizlikni ta’minlash, soha qonunchiligini takomillashtirish, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish hamda aholining bu boradagi madaniyatini yuksaltirish bo‘yicha harakatlar dasturi tasdiqlandi. Shu asosda ekologiya hamda atrof-muhitni muhofaza qilish borasidagi hujjatlarni takomillashtirish, aholi ekologik madaniyatini yuksaltirish hamda atrof-muhitni muhofaza qilishda ular faolligini kuchaytirish, sohaga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish, jamoatchilik ekologik nazorati tizimini rivojlantirish, jamoatchi inspektorlarni o‘qitish va ular malakasini oshirish, chiqindilar bilan bog‘liq muammolarni hal etish bo‘yicha bir qator samarali ishlar olib borildi. Masalan, Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyatini muvofiqlashtirish bo‘yicha hududiy kengashlar hamkorligida yurtimizdagi 8982 ta mahalla fuqarolar yig‘inida zarur chora-tadbirlar bajarilib, har bir mahalla bo‘yicha ekologik nazoratning jamoatchi inspektorligiga nomzodlar zaxirasi shakllantirildi. Hozirgi paytda ularning sohaga oid bilim va malakasini oshirish choralari ko‘rilayotir.
Sohaga tegishli qonunlar, davlat dasturlari, Prezident Farmon hamda qarorlari ijrosini o‘rganish bo‘yicha 10 dan ziyodnazorat-tahlil tadbirlari o‘tkazildi. Shular asnosida respublikamizning barcha hududini qamrab olgan holda, sayyor yig‘ilishlar tashkil etilayotir. Misol uchun, Jizzax viloyatida “O‘rmon to‘g‘risida”gi Qonun ijrosi, Buxoroda Dezinfeksiya stansiyasi bosh vrachi hamda “Agrokimyohimoya” hududiy aksiyadorlik jamiyati direktorining termitlarga qarshi kurash va profilaktika chora-tadbirlarining ijrosi to‘g‘risidagi axboroti, Qoraqalpog‘iston Respublikasida Prezidentimizning 2017 yil 18 yanvardagi qarori bilan tasdiqlangan “2017 — 2021 yillarda Orolbo‘yi mintaqasini rivojlantirish Davlat dasturi”ning bajarilishi holatini nazorat-tahlil tartibida o‘rganish yakuni yuzasidan tashkil etilgan sayyor yig‘ilish ana shular jumlasidan.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining “Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida”gi Qonuni aholining iste’mol, maishiy va boshqa ehtiyojlari uchun suv obyektlaridan foydalanish qismining ijro etilishi yuzasidan Sog‘liqni saqlash hamda Uy-joy kommmunal xizmat ko‘rsatish vazirliklari, Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish, Geologiya va mineral resurslar davlat qo‘mitalari axboroti yuzasidan parlament eshituvlari bo‘lib o‘tdi. Ayni chog‘da “Xavfli chiqindilarni transchegaraviy tashish va ularni yo‘q qilish ustidan nazorat qilish to‘g‘risida”gi Bazel konvensiyasi bajarilishi holati o‘rganilib, Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish masalalari qo‘mitasi eshituvi tashkil etildi.