1- semunar mavzu: Umumta’lim maskanlarida matematika va informatika o’qitishdagi muammolar va ularni hal qilish usullari

Topshiriqni bajarish tartibi:
a. Talabalar wordda ishlash ko’nikmasini to’la o’zlashtirgach mavzuga doir texnologik xarita tuzadilar.
3.Darsda foydalaniladigan metodlarni tanlang va dars ishlanmasi tayyorlang.
Topshiriqni bajarish tartibi:
a. Darsda foydalaniladigan usullarni o’qituvchi tavsiyasiga binoan o’rganib chiqishadi(klaster, insert, sinkveyn va b.).
b. Tanlangan metod asosida internet haqidagi yangi ma’lumotlar asosida dars ishlanmasini tayyorlashadi(45 daqiqali va 80 daqiqalik).


12-seminar.
Mavzu. “Excel dasturi bilan ishlash” mavzusini o’qitish metodikasi
Ishning nomi: Elektron jadvallar mavzusini o‘qitish uslubiyoti


Ishning maqsadi:Talabalarga elektron jadvallar mavzusini o‘qitish uslubiyotini o‘rgatish.
Nazariy ma’lumotlar: Dars jarayonini tashkil etishda o’qituvchi elektron jadvallar va ularni qo’llanilish sohasi haqidagi ma’lumotlarni o’quvchilarga tushuntirishi maqsadga muvofiq. O’qituvchi darsda quyidagi ma’lumotlarni o’quvchilarga tushuntirishi tavsiya etiladi.
O’qituvchi Microsoft Excel elektron jadvaliga kirish ketma-ketligini tushuntirishdan boshlashi kerak. O’qituvchi darsda quyidagi ma’lumotlarni o’quvchilarga tushuntirishi tavsiya etiladi.
A) Pusk menyusiga kirib Программы bulimni tanlaymiz va shu bulimda Microsoft Excel dasturni tanlaymiz va faollashtiramiz.
B) S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Offise papka ichidagi exel.exe faylni ishga tushiramiz.
C) “Мой документ” dan .xls belgili ixtiyoriy faylni faollashtirish orqali

1. - Создат - YAngi, ilgari mavjud bo‘lmagan faylni yaratish.
2. - Открит - Mavjud ilgari yaratilgan ish kitobini (faylni) ochish.
3. - Soxranit - Ekranda ochilgan ishkitobinini (faylni) xotiraga saqlab qo‘yish.
4. - Печат - Ekranda ochilgan faylni bosmaga chiqarish.
5. - Предварителный просмотр - Bosmaga tayyorlangan hujjatni sahifaga joylashishini oldindan ko‘rish.
6. - Проваписаниы - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bo‘lsa) imlo xatolarni tekshirish.
7. - Вырезат - Belgilangan sohani olib tashlash va xotirada saqlab qo‘yish.
8. - Копироват - Belgilangan soha nusxasini xotiraga saqlab olish.
9. - Вставит - Kursor turgan joyga xotirada saklanayotgan ma’lumotlarni kuyish.
10. - Копироват формат - Kursor turgan joy kurinishini nusxasini xotiraga olish.
11. - Отмена - Oxirgi harakatni bekor qilish.
12. - Повтор - Bekor kilingan xarakatni kaytarish.
13. - Добавит гиперссылку -Internet sayti yoki elektron adresga yullash belgisini kushish
14. - Автосумма - Xonaning yukorida joylashgan xonalarni jamlash formulasidan yoki boshka asosiy formulalardan foydalanish.
15. - Мастер формул - Xonaga formulalar masteri yordamida formula qo‘shish.
16. - Сортировка по возрастанию - Jadvalni alfavit (kamayish) tartibida saralash
17. - Сортирорвка по убыванию - Jadvalni alfavitga qarshi (ko‘payish) tartibida saralash
18. - Мастер диаграмм - Tanlangan soha bo‘yicha diagramma (grafik) tuzish.
19. - Показат панель Рисованиэ - Rasm va grafik elementlar bilan ishlash yordamchi tugmalar guruhini ko‘rsatish.
20. - Маштаб документа - Hujjat masshtabini (ko‘rish foizini) uzgartirish.
Shu tarzda qolgan uskunalar naneliga izohberiladi.
3. Jadvalning ustun kengligi va satr balandligini o‘zgartirish usuli? –
Jadvalning ustun kengligi va satr balandligini o‘zgartirish ikki usulda
A) Sichqoncha yordamida
V) Format menyusi yordamida
4. YAcheyka menyusidagi «Format yacheek…» bilan ishlash?
Ctrl+1 tugmasi «Format yacheek…» yordamchi muloqat oynasini ochib beradi.
5. Excelda ishchi varaqlar bilan ishlash? – Ishchi varoqlarni dasturda sichqoncha yoki Ctrl+PageUp tugmalari yordamida almashtirish mumkin. Har bir ishchi varoqqa nom, rang, himoya qo‘yish imkoniyati mavjud. (O‘qituvchi tomonian bajarilb ko‘rsatiladi)
Hozirgi kunda ta’lim muassalarida o‘qitiladigan fanlarning elektron o‘quv metodik majmualarini yaratish va undan o‘quv jarayonida foydalanish ustida ko‘pgina ishlar amalga oshirilgan. Informatika fanini o‘qitishda kerak bo‘ladigan ma’lumotlarni yaratishda kompyuterdagi jarayonlarni xotirada yozib boradigan dasturiy vositalardan foydalanishimiz maqsadga muvofiq. Bu dasturlar kompyuterdagi jarayonini tasvir, viedo formatlarda xotirada saqlash imkonin beradi. Bu dasturlarga UvScreenCamera, Snagitlarni misol qilib keltirishimiz mumkin. UvScreenCamera dasturini ishlatish jarayonini ko‘rib chiqamiz:
Dastur .jpg, .gif, .bmp, kabi formatdagi tasvir fayllarini va .dat, .avi, .swf, formatdagi video, audio fayllarini yaratish va qayta ishlashga mo‘ljallangan. Ovoz ma’lumotlarini mikrafon qurilmasi yordamida oimiy yozib borish imkoniyati ham mavjud. Bundan tashqari dasturda fayllarni qayta ishlash imkoniyati ham maju bo‘lib turli operatsion tizimlarda ishlovchi .exe formatdagi fayllarni yaratish imkoniyati ham mavjud.
Dasturlarini o‘qitishning dars mashg‘ulotlarini olib borish jarayonlarini Microsoft Excel dasturi misolida ko‘rib chiqamiz.
Darsni olib borish texnologiyasi

Talabalar soni: 30-80 ta		Vaqti: 2 soat.
O‘quv mashg‘ulotining shakli		Informatsion bahs-munozara ma’ruzasi
Ma’ruza rejasi	1. Microsoft Exceldasturi ni ishga tushirish 2. Jadval kataklari ustida amallar bajarish. 3. Jadval varoklari ustida amallar bajarish. 4. Microsoft Excelda formula va funksiyalar bilan ishlash 5. Son va matnlar uchun takkoslash operatorlari. 6. Formulalar sintaksisi. 7. Formulalardagi xatolar diagnostikasi. 8. Funksiyalar bilan ishlash 9. Diagramma turlari va uni tanlash usullari. 10. Microsoft Excelda ma’lumotlarni saralash va filtrlash 11. Microsoft Excelda rasmlar bilan ishlash 12. Microsoft Excel varog‘iga fon berish. 13. MS Excel ishchi kitobini MS Word Hujjatiga o‘tkazish. 14. Microsoft Word jadvalini Microsoft Excel varog‘iga import kilish.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi		Jadval muharriri haqida ma’lumot berish
Pedagogik vazifalar:		O‘quv faoliyati natijalari:
MS Excel dasturi va uni ishga tushirish haqida ma’lumot beradi. Qator, ustun, katak, aktiv katak tushunchalariga izoh beradi MS Excel dasturida formulalar yozish, standart funksiyalardan foydalanish yo‘llarini o‘rgatadi MS Excel dasturida rasm chizish, tayyor rasmni joylashtirish usullarini o‘rgatadi Sahifa tushunchasiga ta’rif beradi. Jadvalni xotiraga yozish, faylni ochish tartibini o‘rgatadi.		- MS Excel dasturi va uni ishga tushirish haqida ma’lumotga ega bo‘ladi - Qator, ustun, katak, aktiv katak tushunchalariga izoh bera oladi. - MS Excel dasturida formulalar yozish, standart funksiyalardan foydalanish yo‘llarini bilib oladi - MS Excel dasturida rasm chizish, tayyor rasmni joylashtirish usullarini o‘rganadi - Sahifalar, ularni nomlash, nusxa olish, o‘chirib tashlash usullarini o‘rganadi. - Jadvalni xotiraga yozish, faylni ochish tartibini biladi.
O‘qitish usullari va texnika		Ma’ruza, aqliy xujum, “Blits – so‘rash” uslubi, kaskad.
O‘qitish vositalari		Ma’ruza matni, tarqatma manba, kompyuter texnologiyasi, slaydlar, plakat
O‘qitish shakli		Jamoa, juft-juft bo‘lib ishlash
O‘qitish shart-sharoitlari		Texnik vositalar bilan ta’minlangan, o‘qitish usullarini ko‘llash mumkin bo‘lgan o‘quv xona.
Monitoring va baholash		Kuzatish, og‘zaki nazorat, yozma nazorat, savol-javobli so‘rov, o‘quv topshiriq.

Darsning texnologik xaritasi

Ish jarayonlari vaqti	Faoliyat mazmuni
	o‘qituvchi	Talaba
1 bosqich. Kirish (10 daqiqa)	1.1. Darsning mavzusini e’lon qiladi, o‘quv mashg‘uloti-ning maqsadi va natijalarini tushuntiradi. 1.2. Har bir talabaga mavzu bo‘yicha tarqatma manba tarqatadi 1.3. Mavzu bo‘yicha ma’ruza mashg‘ulotining yo‘naltiruvchi slaydlarini namoyish etadi, ma’ruza rejasiga izoh beradi (1-Ilova).	Tinglaydi, mavzu nomini yozib oladi   Tarqatmadan foydalanadi   Yozadilar, o‘z fikrlarini erkin bayon etadilar
2 bosqich. Asosiy jarayon (60 daqiqa)	2.1. O‘quv mashg‘ulotining birinchi savoli bo‘yicha ma’ruza qiladi. Plakat yordamida dasturning ishchi stoli asosiy obyektlarini izohlaydi. Ma’ruza bo‘yicha «aqliy hujum” usulidan foydalangan holda talabalarga quyidagi savolni beradi: “MS Excel dasturining vazifalari nimalardan iborat?” Javoblarni tinglaydi, to‘g‘rilaydi, to‘ldiradi, xulosa qiladi. (4-ilova) 2.2. Mavzuning savollarini slaydlarni taqdim etgan holda yoritib beradi. (2-Ilova). 2.4. Tayanch iboralarni tahlil qiladi (3-Ilova). 2.5.Mavzu bo‘yicha talabalarning bilimlarini mustahkamlash maqsadida Blits-so‘rov o‘tkazadi. (4-Ilova). 2.6. Dasturda bajariladigan vazifalarni turli (sichqoncha va klaviatura) usullarda bajarishni o‘rganish (5-ilova)	Yozadi, savolga javob beradi. Yozadi, tinglaydi Yozadi, tinglaydi Juft-juft bo‘lib ishlaydi. Erkin fikrini bayon etadi. Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar.
3 bosqich. Yakuniy bosqich (10 daqiqa)	3.1 Mavzu bo‘yicha umumiy xulosa qilinadi. 3.2. Talabalarning faolligi rag‘batlantiriladi. 3.3. Adabiyotlarni o‘rganishni tavsiya qiladi.	Tinglaydi   O‘zini qiziqtirgan savollar beradi

1-ilova
Mavzu. Microsoft Excel Elektron jadvali
Microsoft Excel dasturini ishga tushirish
Microsoft Excel dasturining ishchi oynasi
Jadval kataklari ustida amallar bajarish.
Jadval varoklari ustida amallar bajarish.
Formula va funksiyalar bilan ishlash.
Diagramma yaratish.


2-ilova

44-rasm. MS Excel – dasturining umumiy ko’rinishi	45-rasm. Yacheykalarni belgilash: 1. Sichqoncha yordamida 2. Shift+↔↕ tugmalari yordamida
46-rasm. Yacheykalarni tahrirlash Ctrl+1	47-rasm. Rasmlar bilan ishlash
48-Rasm. Diagrammalar bilan ishlash	49-Rasm. Ustun va satr kengligini o’zgartirish

3-ilova

Tayanch iboralar: Jadval muharrir, ish kitobi, ishchi varoq, katak-yacheyka, aktiv katak, satr, ustun, kataklar, diagramma, summa (satr, ustun)ni belgilash

4-ilova
«Blits-so‘rov» savollari savol-javob vaqtida to‘ldiriladi.

№	Savollar	Javoblar
1.	MS Excel dasturi qanday yuklanadi?
2.	MS Excel dasturi ishchi stolining asosiy obyektlarini sanab bering?
3.	MS Excel dasturida saqlanadigan fayl formati
4.	Katak aktiv katak tushunchalariga ta’rif bering.
5.	Satr va ustunlar kengligi qanday o‘zgartiriladi?
6.	Kataklarni belgilash usullarini ayting.
7.	Satr (ustun) qanday belgilanadi?
8.	Bir nechta alohida-alohida olingan katak (satr, ustun) lar qanday belgilanadi?
9.	Katakka formula kiritmoqchi bo‘lsak avval- qanday belgini kiritish kerak?
10.	Formuladan nusxa qanday olinadi?
11.	Standart funksiyalarga misol keltiring.
12.	Aktiv katak qanday katak?
13.	Formulalar qanday kiritiladi?
14.	Standart funksiyalarga nimalar kiradi?
15.	Dasturda nechta sahifa bor?
16.	Dastur sahifasi nechta ustun va nechta satrdan iborat?
17.	Qanday tipdagi diagrammalarni yaratish mumkin?

4-ilova
O‘quv va mustaqil topshiriq izohi
Ms Excel jadval muharriri tezkor tugmalar bilan tanishish.
1.Ctrl+N - Yangi ish kitobi oynasini yaratish
2. Ctrl+O, yoki Ctrl+F12, yoki Alt+Ctrl+F2 - Mavjud bo‘lgan (ilgari yaratilgan) ish kitobi faylini ko‘rish yoki o‘zgartirish uchun ochish.
3.Ctrl+W, Ctrl+F4 - Ekranda ochiq bo‘lgan ish kitobini faylini yopish.
4. Ctrl+S yoki Shift+F12, - Ekranda ochiq bo‘lgan ish kitobini faylini saqlash.
5. Ctrl+P, yoki Ctrl+Shift+F12 - Ekranda ochiq bo‘lgan faylini bosmaga chiqarish.
6.Ctrl+ Z - Oxirgi bajarilgan harakatni bekor kilish (orqaga qaytish).
7.Ctrl+Y, yoki F4 - Bekor qilingan harkatni qaytarish (oldinga qaytarish)
8.Ctrl+X, yoki Shift+Delete - Tanlab olingan jadval qismi nusxasini xotiraga ko‘chirib (qirqib) olish.
Ctrl+C, yoki Ctrl+Insert - Tanlab olingan jadval kismi nusxasini xotiraga olish.
10.Ctrl+V, yoki Shift+Insert - Xotirada joylashgan jadval kismini chiqarib kursor turgan joyiga qo‘yish
11.Ctrl+A, yoki Ctrl+Num+5 - Butun hujjat oynasini belgilab olish.
12.Ctrl+F - Butun jadvalda biror bir so‘z yoki jumlani izlash.
13.Ctrl+H - Butun jadvalda biror bir so‘z yoki jumlani topib uning o‘rniga boshqa so‘z yoki jumla bilan almashtirish.
14.F7 - Butun jadvalni imlo xatolarini tekshirish.
15.Shift+F7 - Tanlangan suzning sinonimlarini topish.
16.F2 –Yacheyka ichidagi ma’lumotni tahrirlash uchun kursorni faollashtirish.
17.F12 - Ekranda ochiq bulgan faylni qayta nomlash.
18.Ctrl+ F2- Bosmaga tayyorlangan sahifani joylashishini oldindan ko‘rish.
19.Ctrl+E - Matnni (kursor turgan abzatsni) markaz bo‘yicha tekislash.
20.Ctrl + L - Matnnni (kursor turgan abzatsni) chap chegara bo‘yicha tekislash.
21.Ctrl + R - Matnnni (kursor turgan abzatsni) ung chegara bo‘yicha tekislash.
22.Ctrl + J - Matnni (kursor turgan abzatsni) ikala chegara bo‘yicha tekislash.
23.Ctrl + B - Qalin harflar holatiga o‘tish yoki aksincha.
24.Ctrl + I - Kursiv (yotiq) harflar holatiga o‘tish yoki aksincha
25.Ctrl + Shift + D - Ikkita chiziqli qarflar qolatiga o‘tish yoki undan chiqib ketish
26.Ctrl + U - Chiziqli harflar holatiga o‘tish yoki undan chiqib ketish
27.Ctrl + Shift + F - Harflar shaklini (shriftini) o‘zgartirish.
28. Ctrl + Shift + P - Harflar kattaligini o‘zgartirish.
28.Ctrl + D - "Format shrifta" ga tegishli menyu bulimini ochish.
29.Ctrl + Shift + ~ - Sonli ma’lumotlar turini o‘rnatish.
30.Ctrl + Shift + $ - Pulli ma’lumotlar turini o‘rnatish.
31.Ctrl + Shift + % - Protsent ma’lumotlar turini o‘rnatish.
32.Ctrl + Shift + ^ - Eksponensial turini o‘rnatish.
33.Ctrl + Shift + @ - Vakt ma’lumotlar turini o‘rnatish.
34.Ctrl + Shift + ! - Verguldan keyin 2 sonli ma’lumotlar turini o‘rnatish.
35.Ctrl + Shift + = - Xona, satr, yoki ustunni qo‘shish.
36.Shift + F11, yoki Alt+Shift+F1 - Yangi varaka ko‘shish.
37.Alt + Enter – bosh satr va ustunda bo‘lishni ta’minlash.
38.Ctrl+PageUp – Ishchi varoqni almashtirish
39.F11 - Diagramma yaratish.
40.Ctrl + 0 - Ustunni ko‘rinmas qilish.
41.Ctrl + 9 - Satrni ko‘rinmas qilish.
42.Shift + Ctrl + 0 - Ustunni ko‘rsatish.
43.Shift + Ctrl + 9 -Satrni ko‘rsatish.
44.Ctrl + probel tugmasi - Butun ustunni guruhga olish.
45.Shift + probel tugmasi - Butun satrni guruhga olish.