1 – Мавзу. Компьютер тармоқлари. Ҳисоблаш тармоқларининг классификацияси. Тармоқ технологиялари ҳакида умумий маълумотлар. Локал тармоқларнинг таянч топологиялари

Компютер технологиялари бошқа саноат тармоқлари (масалан, автомобил ва авиатсия) нисбатан ҳали ёш бўлсада, компютерлар қисқа вақт ичида ажойиб тараққиётга эришди. Компютер ва коммуникатсиянинг бирлашиши компютер тизимларини ташкил этилади. Ташкилотда ҳисоблаш ишларини бажариш учун ўзаро боғланган компютерлар тизимларига компютер тармоқлари дейилади. Иккита компютер бир-бири билан ахборот алмашиш учун мис сим орқали уланиши шарт эмас, балки, толали оптик, микротўлқинлар, инфрақизил ва коммуникатция йўлдошлар орқали ҳам фойдаланиш мумкин.

Мисол сифатида бирор компанияоладиган бўлсак унинг ходим ва мижозлари компютер тармоқлари орқали маълумотлар алмашади. Маълумот алмашиш лоал, минтақавий ёки глобал тармоқлар орақали амалга оширилади. Тармоқнинг афзаллиги шундаки, масалан, бирор бир хонадаги принтерга бошқа хонадаги, бўлимдаги, қаватдаги ёки бошқа бинолардаги ишчи ходимлар тармоқ орқали буйруқ беришлари мумкин бўлади, яъни умумий принтерга эга бўлишади. Ишчи ходимлар худди шундай маълумотларни ҳам алмашиш имкониятларига эга. Компания мижозлар билан молиявий ҳисоботларни, солиқ тўлов ва бошқа маълумотларни онлайн орқали амалга оширади. Тармоқдаги компютер ва фойдаланувчиларни сервер бошқаради, назорат қилади, жавоб беради ва маълумотларни сақлайди. Маълумотлар омбори сервер деб номланувчи кучли компютер. Кўпинча бу марказда жойлашган ва тизим маъмури деб ҳам аташимиз мумкин. Мижоз деб -тармоқда компютер ва фойдаланувчи масофадан туриб сервер билан бўгланиши, маълумот алмашишига айтилади. Икки мижоз ва сервер бир тармоқ орқали боғланиши қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

1-расм. Икки мижоз ва сервер бир тармоқ орқали боғланиши.
Бу маълумот алмашиш келишувига мижоз-сервер модели дейилади. Бу кенг тушунча бўлиб, маълумотлар омборига асосланган веб иловаларни маълумотларини мижозлар сервер орқали янгилашга эришади. Сервер бир вақтнинг ўзида интернет тармоғидаги веб иловалар орқали минглаб мижозларнинг сўровларига жавоб беради. Мижоз-сервер моделига талабаларни фанлардан онлайн тест назорат ўтказишини мисол қилиб, улар орасидаги муносабатларни қуйидаги 2-расмда кўрсатилган.