1-– мавзу кириш. Таъминлаш манбалари ва вагонлар электр юкламаларини таснифи

Elektr yuritma yuklanish diagrammalari. 
Elektr yuritma ishini 
tahiil qilib quwatini tanlashda yuklama diagrammalari (elektr motorlari 
aylantiruvchi 
momenti, 
quwati, 
toki, aylanish 
tezligining 
vaqtga 
munosabati) katta ahamiyat kasb etadi. Ular yordamida ele ktr yuritma 
barcha elementlarini optimal ravishda hisob -kitob qilib, o‘zgarmas 
isroflarda eng yuqori ishlab chiqarishni ta’minlash mumkin. 
Elektr yuritma yuklamalarining tavsiflariga ko‘ra, barcha ishchi 
mexanizmlar bir qancha guruhlarga bolinadi. YoMovchi tashuvchi 
vagonlarda 
va 
refrijeratorli 
tortuv 
tarkiblarida 
qollanadigan 
mexanizmlarning qarshilik statik momentlari amalda aylanish tezligiga 
bog‘liq emas (yuk коЧагта kranlar, mexanizmlar, havo o4kazgich, 

---

ventilatsiya zaslonkalari va b.) hamda qarshilik statik momenti aylanish 
tezligiga 
bog‘liq 
(ventilatorlar, 
markazdan 
qochirma 
nasoslar, 
kompressorlar va boshqalar). 
Elektr motori quwatini tanlash. Uzluksiz rejimda ishlovchi motorlar 
quwati quyidagicha tanlanadi. 0‘zgarmas yuklama R bilan ishlovchi motor 
nominal quwati R
n
yuklama quvvati R dan farq qilmasligi(farq ±5% dan 
ortmasligi) zarur. Unda ana shu 
quwatni P = P
n
deb qabul qilib, elektr mashinalari katalogidan
tegishli motor tanlanadi. Agar buni imkoni ЬоЧтау qolsa , unda ana shu 
katalogdan eng yaqin katta quwatli motor olinadi. Ishchi mexanizmi 
yuklamasi (masalan, sovitgich kompressori) ish davomida malum bir grafik 
(6.7-rasm) bo‘yicha o'zgaradigan bo4sa, motorning kerakli quwatini 
aniqlash uchun ekvivalent qiymatlar (tok, quwat, moment) usulini qo4Ia b 
topiladi. 
Ekvivalent tok usulini qo41ab hisob-kitob qilishda o‘zgaruvchan 
yuklama uchun o‘zgarayotgan tokni ma’lum bir o'zgarmas qiymatli 
ekvivalent tok I
c
bilan almashtiriladi. Bunda motordagi quwat isrofi 
berilgan tokda hosil bo4adigan o
l
rtacha isrofga teng, deb qabul qilinadi. Bu 
usulda po4atdagi magnit isroflar va motor Qisqa vaqtli nominal rejimda 
nominal yuklamadagi ish davri nisbatan kichik bo‘lib, motorning qizishi 
uning 0‘rnatilgan qiymatiga yetib bormaydi; mashina ishlamay turadigan 
davri shunchalik kattaki, u bu davrda o‘z haroratini pasaytirib, atrof - muhit 
haroratigacha sovishga ulguradi Bu rejimdagi ish vaqti andozalangan 
bo‘lib, 10, 30, 60, 90 daqiqalarga teng. Qisqa vaqtli rejimda havo hamda 
suv zaslonkalari motorlari va boshqalar ishlaydi. Mashinaning qizish grafigi 
6=\|/(t) (6.1) formulasi, sovitish grafigi quyidagi formula bilan ifodalana
bunda, 0
m
— mashinaning yuklama olinayotgan ondagi harorati. 
Qisqa takrorlanuvchi nominal rejimda qisqa nominal ish rejimi 
mashinani uzish rejimi (pauza) bilan almashib turadi, binobarin, ishchi davr 
t
r
(6.6 a-rasm) va pauzalar t
p
unchalik katta emaslar; shu bois mashina 

---

ayrim elementlari qizish harorati o‘rnatiladigan harorat qiymatiga yetib 
bormaydi va sovish harorati esa atrof -muhit harorati darajasigacha 
tushmaydi. Bu rejimda sovitgich kompressorlar motorlari ishlaydi.
Qisqa takrorlanuvchi rejim ulanish davri bilan tavsiflanadi. Ulanish 
davri (UD) ishchi vaqt t
r
ning siklga ketadigan vaqt t
s
ga nisbatiga aytiladi. 
UD = —^—100% = i-100%.