1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

Sanoat 
tarmoqlarini 
respublika 
xalq 
xo„jaligida 
ahamiyati
.O„zbekistonda  iqtisodiyotida  sanoat  ishlab  chiqarish 
yetakchilik  qiladi.  U  mamlakat  iqtisodiy  taraqqiyotida    muhim  o„rin 
tutib,  xalq  xo„jaligining    barcha  tarmoqlari  uchun  moddiy  –  texnika  
vositalarini  to„xtovsiz  takror  ishlab  chiqarish  manbai  sifatida  faoliyat 
ko„rsatadi,  iqtisodiy  rayonlarning    ijtimoiy  ishlab  chiqarish  texnikaviy 
darajasini  belgilab  beradi  hamda  moddiy  va  mehnat  resurslaridan 
foydlanishning holatiga ta‟sir ko„rsatadi. 
Mamlakat asosiy fondlarning 40 foizi sanoatga to„g„ri keladi, yalpi 
ichki  mahsulotning  15  foizi  sanoatda  yaratiladi.  Iqtisodiyotda  band 
bo„lgan  mehnat  resurslarining    13  foizi  (yoki  1,1  mln.  dan  ortiq  kishi) 
sanoat  tarmoqlarida  ishlaydi  O„zbekiston  sanoatida  elektr  energiyasi, 
gaz,  neft,  ko„mir,  benzin,  po„lat,  avtomobillar,  traktorlar,  paxta  terish 
mashinalari,  elektrodvigatellar,  transformatorlar,  akkumulyatorlar, 
kabellar,  ekskavator,  ko„prikli  ko„targichlar,  yigiruv  mashinalari, 
samolyotlar,  oltingugurt  kislotasi,  mineral  o„g„itlar,  sun‟iy  tolalari, 
gazlamalar,  paxta  moyi,  un,  guruch,  kiyim-kechak,  oziq-ovqat 
mahsulotlari va boshqalar ishlab chiqariladi. 
Sanoat  tarmoqlari  orasida  qishloq  jo„jaligi  mahsulotlarini  qayta 
ishlovchi va agrosanaot majmuiga xizmat ko„rsatuvchi tarmoqlar tarixan 
yetakchi  mavqiyega  ega.  Hozirgi  vaqtda  ayniqsa,  gaz,  neft,  kimyo 
mashinasozligi,  rangli  metallurgiya,  yoqilg„i  sanoati  tarmoqlari  jadal 
sur‟atlar bilan o„smoqda.  
Hozirgi vaqtda respublika sanoat tarkibida 100 dan ortiq tarmoq va 
tarmoqlar  mavjud  bo„lib,  ular  bir  necha  majmualarni  tashkil  etadi. 
Bundan  tashqari  sanoat  mahsulotlarining  xususiyati  ularning  iste‟mol 
qilinishi  boshqa  xususiyatlariga  qarab,  og„ir,  yengil,  oziq-ovqat 

---

 
 
161 
161 
xomashyo,  qayta  ishlovchi  tarmoqlarga  bo„linadi.  Mamlakatimiz 
viloyatlari  sanaot  mahsuloti  tarkibida  ushbu  guruhlarning  nisbati  juda 
katta  farq  qiladi.  Navoiy,  Qashqadaryo,  Farg„ona  viloyatlarida 
xomashyo  tarmoqlari,  Samarqand,  Sirdaryo,  Andijon,  Namangan, 
Xorazm,  Buxoro  viloyatlarida  qayta  ishlovchi  tarmoqlar  rivojlangan. 
Navoiy,  Toshkent,  Farg„ona,  Qashqadaryo  viloyatlarida  og„ir  sanoat 
tarmoqlari,  Buxoro,  Andijon,  Namangan  viloyatlarida  yengil  sanoat 
tarmoqlari,  Samarqand,  Surxondaryo,  Jizzax  viloyatlarida  oziq-ovqat 
sanoat tarmoqlari ulushning kattaligi bilan ajralib turadi. Masalan, qayta 
ishlovchi sanoat Navoiyda (20,3 foizini), og„ir sanoat Buxoro, Andijon, 
Surxondaryoda  (11,8-15,4  foizni),  yengil  sanoat  Navoiyda  (1,8  foizni) 
tashkil  etadi.Umuman,  respublika  sanoat  tarmoqlarining  hozirgi 
tarkibida eng katta ulushni yoqilg„i sanoati (24,1 foizi) egallaydi.Undan 
keyin yengil sanaot 19,8 foizni, oziq-ovqat – 14,2 foizni, metallurgiya – 
10,3 foizni,  metallurgiya – 10,3 foizini egallaydi     
O„zbekiston O„rta osiyoda samolyotlar, avtomobillar matori, paxta 
terish, tozalash, ip yigiruv, to„g„uv mashinalari, traktorlar, ekskavatorlar, 
yuk  ko„taruvchi  kranlar  kabi  mahsulotlar  va  boshqa  ko„pgina  tayyor 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi yagona mamlakatdir. Mamlakatda sanoat 
tarmoqlarini  yanada  rivojlantirish  uchun  ulkan  tabiiy    resurs  va  yetarli 
darajada mehnat resurs salohiyati mavjud. 
2